Sosyolog Georg Simmel “Misafir“ ve “Yabancının“ farkını anlatırken: ”Misafir bugün gelir, yarın gider. Yabancı bugün gelir, yarın kalır” der. Çünkü misafirin özelliği gittiği yerde kısa durmaktır. Gelir, gider. Yabancı ise, gidemez, kalıcıdır ve kalır. 1950´lerin sonunda Türkiye´den ilk işçiler Almanya´ya geldiklerinde “misafir” olarak geldiklerini zannediyorlardı. Yani 3-4 sene Almanya´da çalışıp “traktör parası” kazanıp, Mercedes markalı araba ve bir radyo ve televizyon alıp, vatanlarına geri döneceklerini hayal ediyorlardı. Ama gidemediler. Almanya´nın cazibesi “misafirleri” yabancı, yani gurbetçi yaptı.

Halen “bir gün döneceğim” hayaliyle yaşayanlar olsa da, yaklaşık 60 senedir bu ülkede, bu toplumda insanlarımız varlıklarını sürdürüyorlar. İnişleriyle, çıkışlarıyla, iyi ve kötü anlarıyla geçen koca bir 60 sene elbette ciddi bir şekilde irdelenmeli. Özellikle son 5 senedir iki ülke arasında yaşanan siyasi krizler, topluma da yansıyor.

Halbuki Türk-Alman ilişkileri ne son 5 seneye, ne de yukarıda bahsettiğimiz 60 seneye bakar. Bu iki ülkenin, bu iki toplumun ortak kaderi 15. yy.´da başlıyor. O zamanları Türkler ve Almanlar birbirlerine düşmanlar. 1529 ve 1683´te aralarında büyük savaşlar, Viyana Kuşatmaları adını alan savaşlar gerçekleşiyor. Bu savaşlar sonucunda bazı Türk esirler Alman topraklarında kalıyorlar. Örneğin 1683 kuşatmasından sonra 1245 esir Münih´te kalıyor.

Ardından 1699 Karlofça Barış Antlaşmasından sonra esirler Türk topraklarına geri dönmüyorlar. Alman topraklarında kalıyorlar ve hatta bir çoğu vefatından sonra burada gömülüyorlar. Alman topraklarında kalanlar yaşadıkları ülkeye ayak uydurmaya çalışıyorlar. Örneğin 1685´te bir savaşta esir olarak alınan Osmanlı Mehmet, daha sonra Ludwig Maximilian Mehmet von Königstreu olarak meşhur oluyor. Osmanlı Mehmet´in oğullarından biri 1746´da Hannover´de ilk mason locasını kuruyor. Yine Hannover´de yaşayan Türk Ali isimli biri 18. yy.´lda Georg Wilhem ismiyle tanınıyor ve Alman ordusunda önemli görevlerde bulunuyor.

1731´e gelindiğinde ise Kurland Yöneticisi Prusya Kralı 1. Friedrich Wilhelm´e 20 asker hediye ediyor. Bu tarihten sonra Almanlar ve Türkler arasında sıkı bir dostluk başlıyor. Özellikle askeri bir beraberlikten söz etmek mümkün.

Prusya Kralı 1. Friedrich Wilhelm´in oğlu Büyük Friedrich 1740´ta yazdığı bir mektupta eğer Türkler ülkelerine gelirse, kendilerine camiler yapacağını, tüm dinlerin eşit ve iyi olduğunu yazıyor. Padişah 3. Murat 16. yy.´da İngiliz Kraliçesi 1. Elizabeth´e benzer bir mektup yazıyor ve Osmanlı İmparatorluğunun tüm insanlara, dinlere, ırklara açık olduğunu belirtiyor.

Bu karşılıklı anlayış, saygı çerçevesi sebebiyle Prusya ve Bab-ı Ali arasanda sıkı bir iletişim vardı. Ve dolayısıyla bu dönemde farklı antlaşmalar yapıldı, örneğin 1761´de Dostluk ve Ticaret antlaşması imzalandı.

Ardından 1763´ten itibaren sürekli Osmanlı İmparatorluğundan görevliler ve temsilciler Prusya´ya geldiler. Alman topraklarında vefat eden bu görevliler için özel cenaze izni çıkarıldı. Örneğin 1798´de Ali Aziz Efendi Alman topraklarında gömüldü ve Büyük Friedrich kendisine mezarlık bölgesini tahsis etti.

Bundan tam 100 sene sonra, Kral II. Wilhem, Osmanlı İmparatorluğunda seyahat ederken 1898´de Şam´dan 2. Abdülhamid´e mektup yazıyor ve Alman kralların tarih boyunca her zaman müslümanların ve Osmanlı Padişahlarının dostu olacağını söylüyor. 1898´de İstanbul´u da ziyaret eden Kral II. Wilhem‘in anısına 1900 senesinde Sultanahmed meydanına Alman Çeşmesi inşa edildi. Ocak 1901´de açılış programı düzenlendi. Çeşmenin yapımı Almanya´da gerçekleşti ve Türkiye'ye getirildi.

Alman-Türk dostluğunu anlayabilmek için Bediüzzaman´a da bakabiliriz. Bediüzzaman Said Nursi 1918 yazında Varşova, Berlin ve Viyana üzerinden İstanbul´a geçerken Berlin'de iki ay ikamet eder. Dönüşünden sonra, “Türk-Alman, Alman-Türk tarih boyunca kadim dostturlar. Türkler Alman dostluğuna sadakatte çok hassasiyet gösteririler” ifadesinde bulunur. Ayrıca Bediüzzaman ´Bahtiyar Alman milleti´ der ve tevafuklu Kur'an'ın Almanya´da veya İtalya'da basılmasını ister. Daha sonra 50'li yıllarda kendi eserlerinin baskılarını da Almanya'ya yollar ve Almanların bunu nasıl karşıladıklarını yazar: “Hem Berlin’de Almanlar Zülfikar’ı aldıkları vakit, bir gazetelerinde alkışlayarak ilân etmişler.”

Yine 19. yy.´da Türk Ordusunun modernleşmesi döneminde Almanya ve Osmanlı İmparatorluğu arasında farklı antlaşmalar yapıldı. Bu işbirliği sayesinde yaklaşık 50.000 Alman asker Osmanlı´da görev yaptı.

1912´de Avusturya´da İslam Yasası yürürlüğe girdiğinde Berlin´de tahminen 1400 Türk yaşıyordu. Elbette bunun dışında başka müslümanlar da vardı.

1924´de yaklaşık 3 bin Müslüman Almanya genelinde yaşıyordu. Yine aynı sene ilk Alman-Türk Birliği kuruldu. Bu birlik Almanya´dan gelen Türk öğrencilere destek veriyordu. Yaklaşık 13 bin 800 Türk öğrenci bu sayede Almanya´ya gelmişti ve 215 Alman öğrenci Türkiye´ye gitmişti. Bu birlik daha sonra finansal sebeplerden dolayı kapatıldı.

İkinci Dünya Savaşından sonra ise, yukarıda bahsettiğimiz “Misafir İşciler“ dönemi başlıyor. Bu bağlamda Almanya ve Türkiye arasında 1961´de antlaşma yapıldı ve 1973´e kadar onbinlerce Türk işçi Almanya´ya geldi. 1973´ten itibaren, Almanya'da yaşayan işçiler ailelerini getirme imkanı buldular.

Bugüne geldimizde “Misafir“ olarak adlandırılan nesil, 4. nesil torunlarıyla beraber Almanya´da yaşıyorlar. Yaklaşık 1,5 milyon Türk asıllı kişilerin Alman pasaportu var. Almanya´da yabancı uyruklu olanların yüzde 16´sı Türk. Yabancı pasaportlu olanların yüzde 22,2´sinin Türk pasaportu var. 

Almanya´da doğup, büyüyen, sosyalize olan, burada okula giden, üniversitesini bitiren, işine giden, ekmek parasını kazanan Türkler, çoktan Almanya´nın vazgeçilmez bir parçası oldular. Bunun yanısıra önemli bir ticari güce sahipler.

Tüm bu tarihsel geçmişe baktığımız zaman, 300 senelik bir Alman-Türk dostluğundan bahsetmek mümkündür. Dolayısıyla son senelerin krizleri bu dostluğu zedelememeli. Dostlar arasında arada sırada kavga olabilir anlayışıyla, güncel siyasi krizler toplumun zeminine yansıtılmamalı.

https://twitter.com/Cemil_Sahinoez