-Hikem-i Ataiyye nedir?

Şâzeliyye şeyhlerinden İbn Atâullah el-İskenderî’nin (ö. 709/1309) sözlerini ihtiva eden eseridir. Tasavvufun değişik alanlarına ışık tutan müellife ait 300 kadar hikmetli sözle onun dostlarına yazdığı mektuplardan bazı parçalar ve bir münâcâttan meydana gelmektedir.

-Risale-i Nur neden imana dair meselelerde derinleşmeyi önemsiyor?

“Zâhir olan ameller, bâtının kuvvetine bağlıdır. Kalpte uyanıklık ve sevgi olmazsa ondan âh ve zikir çıkmaz. Çünkü zâhirde olan fikirler kalpteki tefekkür ve görgünün neticesidir.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 50. Bap)

-Risale-i Nur neden Kur’an ayetleri perspektifinde kâinat kitabını tefekkür ederek ders vermektedir?

“Tefekkürden hâlî olan kalp, karanlık, aldanış ve cehâlet mekânıdır. Şu hâle göre, tefekkür kalpteki îmân nûrunu iyi parlatır ve yandırır. İlim, hâl; hâl ise hakikat, hakikat de Hakk olur. Tefekkür, kalbin seyri’dir. Eserleri ve âlemleri tefekkür et. Tefekkür, kalbin kandilidir. Tefekkür olmayan kalp, karanlık eve benzer. Zirâ tefekkür bir nûr’dur. Tefekkür, îmân ve tasdiktir. “Her eserin bir müessiri vardır” diyerek inanmak demektir. Tefekkür görmedir: Hakk’ı görüp, düşünmektir.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 52-53. Bap)

-Bediüzzaman neden hayatı boyunca herkesten istiğna gösterip, medet ummamıştır? Oysaki meşhur bil allame olarak çokları hizmetine koşacaktı?

“Hakîki mârifet sâhibi (ârif), ihtiyacını hiç kimseye bildirmez, açmaz. Allah’a bile açmaktan utanır.” (Hikem-i Ataiyye Giriş, 11. Bap)

“Bela vereni buldunsa, atâ-ender, safâ-ender beladır, bil.

Bırak feryadı, şükür kıl manend-i belâbil, demâ keyfinden güler hep gül mül.”

(Sözler, On Yedinci Söz, İkinci Makam)

-Bediüzzamanın yukarıdaki beyitle işaret ettiği anlama yakın bir anlam Hikemi Ataiyye’de nasıl geçer?

“Başından aşağı türlü türlü belâlar iniyor, bunların acısını sana hafif gösteren, senin bilgindir. Madem ki bunları Allah veriyor, öyle ise senin üzülmemen gerekir.” (Hikem-i Ataiyye 5. Bölüm, 71. Bap)

-Risale-i Nur'un mesleğinin esasları ‘acz, fakr, şefkat ve tefekkür’dür. Bu yolun esasları hakkında bu büyük mutasavvıf ne demiştir?

İbn Atâullah el-İskenderî Hazretleri Hikem-i Ataiyye’de şunları söylemiştir:

“Allah, senin hiçliğini sana anlatmak için birçok sebepler yaratıyor. Sağlık, hastalık ve açlık gibi sebepler, senin âciz olduğunu anlatır. Ârifler âcizliğin doğuştan olduğunu bildiği için, Allah’a her zaman yalvarırlar.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 65. Bap)

“Ârif kendisinin varlığına bakmaz, fakirliğini bilir. O, kimse ile karar kılmaz. Ancak Allah ile karar kılar.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 69. Bap)

“Hak’tan başkasını görmemek ve her şeyin Allah’a muhtaç olduğunu bilmeklik fakr’dır.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 70. Bap)

“Ey âşık, eğer Allâh’ın vasfı, fiili ve şefkâtinden, iyi düşünceler çıkaramıyorsan, doğduğun günden bulunduğun ana kadar Allâh’ın sana yaptığı muamelelerine bak da Allah’ı an ve Allah’ı sev.” (Hikem-i Ataiyye 2. Bölüm, 24. Bap)

“Tefekkürden hâlî olan kalp, karanlık, aldanış ve cehâlet mekânıdır.” (Hikem-i Ataiyye 4. Bölüm, 53. Bap)

Sözün Özü

Sünnet-i Peygamberî dairesinde, bütün on iki büyük tarikatın hulâsası olan ve tariklerin en büyük dairesi bulunan Risale-i Nur dairesi içine, her tarikat ehli kendi tarikatı dairesi gibi görüp girmek lâzım ve elzem olduğunu zaman göstermiştir. (Bkz. bk. Emirdağ Lahikası-II, 49. Mektup.)

Not: Risale-i Nurlar on iki tarikatın esasatını ve hakikatini camidir. On iki hak tarikat ise şunlardır:

1. Adulkadir Geylani – Kadiriyye,
2. Bahaüddin Nakşibent – Nakşiyye,
3. Ahmed-i Rufai – Rufaiyye,
4. Ahmed-i Bedevi – Bedeviye,
5. İbrahim Dessuki – Dessukiyye,
6. Necmüddin-i Kübra – Kübreviyye,
7. Ömer Halveti – Halvetiyye,
8. Şahabuddin Ömer Suhreverdi –Suhreviyye,
9. Ahmed-i Yesevi – Yeseviyye,
10. Seyyid Sadettin Cibavi – Sadiyye,
11. Mevlâna Celaleddin-i Rumi – Mevleviyye,
12. Ebul Hasen-i Şazeli – Şazeliyye

https://islamansiklopedisi.org.tr/el-hikemul-ataiyye
https://nursin.net/2016/05/18/hikemi-ataiyye/
https://sorularlarisale.com/sunnet-i-peygamberi-dairesinde-butun-on-iki-buyuk-tarikatin-hulasasi-olan-ve-tariklerin-en-buyuk-dairesi-bulunan-risale