Risale Haber-Haber Merkezi

Düşünce yaşamında ve bir felsefe geleneğinin oluşmasında büyük etkisi olan felsefeci ve sosyolog Ord. Prof. Dr. Hilmi Ziya Ülken 118. doğum gününde anılıyor.

Hilmi Ziya Ülken, Türkiye'de felsefeden sosyoloji ve psikolojiye, felsefe tarihinden; mantık tarihine, İslâm felsefesinden Türk-İslâm düşüncesi ve çağdaş Türk düşüncesine, bilim felsefesinden eğitim felsefesine kadar birçok alanda eserler veren, özellikle düşünce tarihi araştırmalarının yapılmasında etkili olan çok önemli bir isim.

Ayrıca Eski ve Modern Çağ Felsefe Tarihi, Sistematik Felsefe, Mantık ve Sosyoloji gibi derslerin ilahiyat fakültelerinin ders programlarına temel dersler olarak konulmasını sağladığı için, ilahiyat fakültelerinde felsefe eğitiminin kurumsallaşması açısından da önemli bir kişi olarak biliniyor.

Hilmi Ziya Ülken'in Bediüzzaman hakkındaki görüşleri

İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde tefsir ve hadis hocası olan merhum Mehmed Zeki Sofuoğlu’nun anılarından naklettiğine son devir âlimlerinden Hilmi Ziya Ülken ile birlikte Bediüzzaman Said Nursi'den çok sitayişle bahisler açtığını; ilmini, irfanını ve kahramanlığını sena ettiklerini anlatırdı.

Ülken, kitaplarında Bediüzzaman'ın eserlerinden nakiller yaparken, dostlarına da anlatırdı. Ülken, 1946 yılında neşredilen İslâm Düşüncesi Türk Tefekkür Tarihi Araştırmalarına Giriş isimli eserinde, "İslâm düşüncesine ait Tanzimattan sonraki yayınlar" kısmında Üstad Bediüzzaman'ın Sünuhat, Lemaat, Habbe ve Zeylü'l-Habbe isimli eserlerinden sitayişle bahsetmektedir.

Yine merhum Sofuoğlu’nun naklettiğine göre enstitüde bir gün sohbet ederken, Hilmi Ziya Ülken kendi hocasıyla aralarında geçen bir hadiseyi şöyle anlatmıştı:

Bununla münazara edeyim, münakaşa edeyim deme

"Meşrutiyet senelerinde hocamla birlikte Nuruosmaniye Camiinin yakınlarında bir çayhanede oturup sohbet ediyorduk. Tam o esnada camiden, yanında talebe ve fedaileriyle, külâhlı, çizmeli, şark kıyafeti içinde genç bir zat çıktı. Hocam hemen beni ikaz etti. 'Bu gördüğün zat ilimde deryadır. Sakın bunun kıyafetine bakıp da aldanma! Herhangi bir mevzuda dahi olsa bununla münazara edeyim, münakaşa edeyim deme, bu zat seni mat edip, mağlûp eder. Bu zata Bediüzzaman derler."

Hilmi Ziya Ülken kimdir?

3 Ekim 1901 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. İstanbul Lisesi (1918) ve  A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdikten (1921) sonra, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Beşeri Coğrafya Kürsüsü’ne asistan oldu. Aynı fakültede felsefe tarihi ve sosyoloji öğrenimi gördü. 1933’e kadar sosyoloji, felsefe, tarih ve coğrafya öğretmenliği yaptı. Umumi İçtimaiyat (1931), Türk Tefekkürü Tarihi (1932-33, 2 cilt) adlı kitapları yayımlandıktan sonra uzmanlık eğitimi için Almanya'ya gitti (1934). Türkiye’ye döndükten sonra İ. Ü. Edebiyat Fakültesi’nde Türk Tefekkür Tarihi Kürsüsü’ne doçent olarak atandı (1935). 1944 yılında profesör, 1957 yılında ordinaryüs profesör oldu. 1973’te A. Ü. İlahiyat Fakültesi’nden emekli oldu. Hilmi Ziya Ülken, 1938-1943 yılları arasında İnsan dergisini yayımladı ve Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Dergisi’ni yönetti. Türk düşünce tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla sosyal bilimlere önemli katkılar sağlamış olan Ülken 5 Haziran 1974’te İstanbul’da vefat etti.