Kadınların cemaatle namazdaki saf düzeni ve erkeklerde aynı safta veya hizada olması, ilmihallerde “muhazatü’n-nisa” terimiyle ifade edilir.

Kadınların cemaate katılmaları durumunda saf düzenine riayet edilmesi gerektiği hususunda alimlerin görüş birliği vardır. Buna göre kadınların, safın en gerisinde, erkeklerin -varsa çocukların- arkasında namaza durmaları gerektiği söylenmiştir.

Bu şekildeki uygulamanın, kadınların aşağılandığı ve “ikinci sınıf” konumuna indirgendiği anlamına alınması doğru değildir.

Bu uygulama ile kadınlar camilerin dışına atılmış olmadığı gibi Allah’ın huzurundan uzaklaştırılmış da değildir. Namaz nerede kılınırsa kılınsın namaz kılan kimse Allah’ın huzurundadır. Sadece herkesin anlayabileceği tabii, fıtrî birtakım sebepler yüzünden kadınların arka saflarda durması önerilmiştir.

Bu şekildeki saf düzeni hem kadınların kendilerinin, hem de camideki erkek cemaatin daha huşû ve sükûn içerisinde namaz kılması için oldukça yerinde bir uygulamadır.

Bu durumda kadınlar emre itaat etmiş olmaları sebebiyle ilk safın sevabından mahrum da olmazlar.

Özellikle Hanefî bilginler, saf düzenine uyulmasını sağlamak ve uygunsuz durumların ortaya çıkmasını engellemek için, cemaatle kılınan namazda, kadının erkeğin hizasında durarak namaz kılması durumunda, erkeğin namazının sahih olmayacağını söylemişlerdir.

Daha açık söylemek gerekirse bir kadın erkek safları arasında namaz kılacak olsa kadının iki yanındaki birer erkeğin ve kadının tam arkasındaki bir erkeğin namazı bozulur, ötekilerin namazı bozulmaz.

Hanefîlere göre bu durumda namazın bozulmasının nedeni, duruş düzeni (tertîbü’l-makam) farzının terkedilmiş olmasıdır. Nitekim imama uyan kimse imamın önüne geçecek olursa, duruş düzenini ihlal ettiği için namazı bozulur.

Cenaze namazı, mutlak namaz olmadığı için cenaze namazında kadınların erkeklerle aynı hizada bulunması namaza zarar vermez. Yine yönelinen cihetlerin farklı olması durumunda, Kabe’nin içerisinde de muhazat sorunu yoktur. Çünkü farklı yönlere yönelme durumunda muhazat söz konusu olmaz.

Duruş düzeninde kadınların yerini belirleyen “Kadınları Allah’ın koyduğu yere, arka saflara yerleştirin - ahhirühünne, haysü ahharahünnellâh.” (bk. Zeylaî, 2/36) ve “Kadınların saflarının en şerli olanı ilk saftır - şerru sufûfi’n-nisâ evvelüha.” (Müsned, 2/336) gibi hadisler rivayet açısından kuvvetli olmadığı gibi, konuya delaleti de açık ve kuvvetli değildir.

Hanefîler prensip olarak namazın farzlarının ancak yakin ve kesinlik ifade eden yollarla sabit olabileceğini kabul ederken, bu muhazat meselesinde, yani cemaatle namaza duruş düzeninin belirlenmesinde, yakin ifade etmeyen haber-i vahidlerle amel etmişlerdir. Çünkü duruş düzeni, cemaat namazının farzlarındandır ve cemaat namazının kendisi sünnetle sabit olmuştur. Bu bakımdan onun farzlarının kesinlik ifade etmeyen sünnetle sabit olması mümkündür.

İmam Şafiî ise kadının erkek hizasında namaza durmasının (muhazat) erkeğin namazına zarar vermeyeceği görüşündedir. Çünkü bu konuda söylenebilecek en ileri nokta, kadınların aynı hizada bulunmaları durumunda, saf tutmanın gerçekleşemeyeceğidir. Saf tutmanın, farz değil sünnet olduğu düşünülürse, bunun da (namazı bozacak kadar) fazla bir önemi olmadığı görülür.

Görüldüğü gibi aynı safta kadınların bulunması durumunda bazı erkeklerin namazlarının fasid olacağı içtihadı Hanefî mezhebine göredir.

Diğer müctehidlerin çoğuna göre ise, bu durumda erkeğin ve kadının namazı bozulmaz, ancak adaba ve sünnete uygun olan erkeklerin saflarının gerisinde durmalarıdır. Aynı hizada veya önde durmaları mekruhtur.

Sorularla İslamiyet