Zaman zaman sosyal medyada elektrik faturaları paylaşılıyor: ‘Bu kadar tüketmeme rağmen şu kadar bedel geliyor’ diyerek bulunduğu bölgenin dağıtım şirketini topa tutuyorlar, hem de infiale sebep oluyor.

Bir Elektrik Mühendisi uzman olarak itiraf etmek gerekirse elektrik piyasası çok karışık bir alan… İlgili merciler halka tam olarak bilgilendirme yapmakta zayıf kalıyor. Bu nedenle de toplum yaptığı ödemenin ne şekilde hazırlandığını bilmiyor, kafası karışıyor.

Ben bu haftaki yazımı bir elektrik faturasının içinde hangi kalemler olduğunu ve net olarak nasıl ödeme yapıldığını yazmak istedim. Herkesin anlayacağı ve kavrayacağı bir anlatım biçimi ve üslubu kullanmaya dikkat edeceğim.

Öncelikle şunu net olarak bilmemiz gerekir ki; Türkiye’de tüm enerji sektörü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı kuruluş olan Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından belirleniyor. Elektrikten, doğalgaza; petrolden, LPG’ye tüm enerji sektöründeki fiyat düzenlemeleri bu kurumun uzmanlarınca hazırlanıyor ve ilan ediliyor. Bu nedenle özellikle elektrik piyasasındaki hesaplamalarda AKEDAŞ, BEDAŞ, DEDAŞ gibi elektrik dağıtım şirketlerinin yetkisi ve etkisi yok.

Şimdi de bir elektrik faturasında hangi kalemler var ve ne kadar alınıyor gibi ayrıntıya geçmeden önce elektrik tarifelerindeki farkları da iyice bilmekte ayda var.

EPDK fiyat tarifesi hazırlarken abone gruplarını ayırıyor. Örneğin mesken (ev) tarifesi ile ticarethane tarifesinin birim katsayıları farklı. Bununla beraber sanayi sicil belgesine sahip işletmeler de sanayi grubundan alarak farklı bir tüketim değeri ile değerlendiriliyor. Ayrıca alçak gerilim ve orta gerilim üzerinden (kendi özel trafosun sahip işletme) enerji alanları farklı gruplandırdığını unutmamak lazım…

Diğer bir husus ise zaman tarifesi… EPDK, biz tüketicilere daha ekonomik imkân sağlamak amacıyla bir günlük zaman dilimini üç kategoriye ayırmış. Ve her zaman diliminin fiyatları farklı… Ancak bu zaman gruplarını sizin karar vermeniz gerekiyor. Yani tek zamanlı mı yoksa üç zamanlı abone tipi olmasını siz tercih edeceksiniz. Eğer gece tüketimi fazla olan bir abone iseniz üç zamanlı yapmakta fayda var. Zira faturanızın ucuzladığını göreceksiniz.

EPDK, bir günlük zamanı şu şekilde kategorize ediyor:

1. Gündüz tarifesi: Saat 06.00 - 17.00 aralığı;
2. Puant tarifesi: Saat 17.00 - 22.00 aralığı;
3. Gece tarifesi: Saat 22.00 - 06.00 aralığı şeklinde kategorize edilmiştir.

Elektrik sayacınız bu üç zaman aralığını ayrı ayrı okuma özelliğine sahip olacak şekilde imal edilmiştir. Elektrik faturanızda bu üç zaman grubunda yaptığınız tüketim değerlerini ayrı ayrı görebilirsiniz. Eğer tek zamanlı abone tarifesini seçmişseniz gündüz, puant ve gece dönemlerinde tükettiğiniz elektriğin birim fiyatı sabittir, değişmez. Eğer üç zamanlı abone grubunu seçmişseniz gece yaptığınız tüketimin birim bedeli çok ucuz sunuluyor. Ancak Puant aralığı ise yüksek bir birim bedeli ile cebinizi yakabilir. Örneğin saat 17.00 - 22.00 aralığında çok az, saat 22.00 - 06.00 arası tüketiminiz çok fazla ise elektrik aboneliğinizi üç zamanlı yapmanız daha hesaplı olacaktır.

Bu açıklamalardan sonra asıl konuya geçiş yapabiliriz. Şimdi sırayla elektrik faturanızda size tebliğ edilen değerleri tek tek inceleyelim:

AKTİF ENERJİ TÜKETİM BEDELİ

EPDK, yılda dört defa elektrik tarife tablosu yayınlar. Bu tarife tablosunda elektriğin ‘Bir KiloWattSaat’ (kWh) cinsinden birim fiyatı belirlenir. 2017 yılı Temmuz ayı itibariyle mesken abonelerine uygulanan tek zamanlı 1 kWh birim bedeli: 0,21 TL/kWh’dir. Örneğin bir ayda tek zamanlı abone grubunda ve aktif enerji tüketim değeriniz 500 kWh (Gündüz, puant ve gece toplamı) olarak okunmuşsa aktif enerji tüketim bedeliniz: 500 x 0,21 = 105,00 TL olacaktır. Bu sizin aktif olarak kullandığınız elektrik bedelidir. Tüketiminiz aydan değiştikçe bu bedel de sürekli değişecektir. Burada en önemli husus ise özel tedarik firmasından enerji almıyorsanız bu bedeli direk olarak hazinenin kasasına gidecektir.

DAĞITIM BEDELİ

İşte en çok itirazın ve en çok kafa karışıklığının olduğu bedel burası… Devlet, önce elektriği ‘üretir’, sonra üretilen bu elektriği yüksek gerilime dönüştürerek ‘iletir’. Bu üretim ve iletim merkezlerinden devletin kurumu olan EÜAŞ ve TEİAŞ sorumlu. Daha sonra yüksek gerilim olarak iletilen bu elektrik belli bölgelerde TEİAŞ tarafından kurulan Trafo Merkezlerinde orta gerilime indirgenerek dağıtımına hazır hale getirilir. Devlet, Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş (TEDAŞ) kontrolünde Türkiye’de 21 adet özel dağıtım firmasını yüklenici yaparak tüm elektrik dağıtımını yapmakla yükümlü. İstanbul’da BEDAŞ, Diyarbakır-Şanlıurfa’da DEDAŞ, Adıyaman-Maraş’ta AKEDAŞ gibi… Bölgenizde alçak ve orta gerilimde meydana gelen arızalara, bakım ve onarımlardan bu dağıtım şirketleri sorumlu… Bunun yanında elektrik abonelik sözleşmeniz de bu dağıtım şirketleri ile aranızda yapılıyor. Yani devletimiz, üretilen ve iletilen elektriği aktif tüketim bedelinin içerisinde değerlendirirken dağıtım bedelini de ayrı göstererek dağıtım şirketinin bir faturadaki kazancını belirliyor.

Daha iyi kavramak amacıyla dağıtım bedeli; Bursa’da aldığınız bir kamyon zeytini İstanbul’a getirirken ödediğiniz kamyon nakliye ücretidir. Çiftçiye ödediğiniz zeytin bedeli de aktif enerji bedelinizdir.

Enerji sektöründe tüm düzenlemeyi yapan EPDK dağıtım bedelini de bizzat belirliyor. AKEDAŞ, BEDAŞ, DEDAŞ gibi dağıtım şirketlerinin bu birim fiyatı belirlemede yetkisi ve etkisi yok.

EPDK’nın 2017 yılı Temmuz ayı itibariyle mesken abonelerine uygulanan 1 kWh dağıtım birim bedeli: 0,12 TL/kWh’dir. Örneğin bir ayda aktif enerji tüketim değeriniz yine 500 kWh (Gündüz, puant ve gece toplamı) olarak okunmuşsa aktif enerji tüketim bedeliniz: 500 x 0,21 = 105,00 TL ve dağıtım bedeliniz 500 x 0,12 = 60,00 TL olacaktır.

ENERJİ FONU (%1)

Enerji sektörünün gelişimi için yapılacak olan bilimsel araştırmaların, AR-GE çalışmaların finansmanı sağlamak, etüt ve kurulacak olan tesislerin maliyetlerini karşılamak için Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nda bulunan Enerji Fonu'na aktarılmak üzere elektrik faturalarına yansıtılan bedeldir.

Bu bedel aktif enerji tüketim bedelinizin %1’i alınarak hesaplanır. Yukarıda bir ayda 500 kWh tüketim yapan bir mesken için ödenen bedel 105.00 TL idi. Enerji fonuna ödediğiniz bedel ise; 105,00 TL’nin %1’i olan 1,05 TL’dir.

TRT (%2)

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirleri Kanunları'na ilişkin Bakanlar Kurulu kararıyla TRT giderlerinin karşılanması amacıyla elektrik tüketicilerinden vergi tahsis edilir. Aktif Enerji Tüketim Tutarının %2'si olarak belirlenir. Yine yukarıda bir ayda 500 kWh tüketim yapan bir mesken için ödenen bedel 105.00 TL idi. TRT’ye ödediğiniz bedel ise; 105,00 TL’nin %2’si olan 2,10 TL’dir. (Son kanun değişikliği ile sadece sanayi tarifelerinde TRT payı kalıdırıldı.)

BELEDİYE (ELEKTRİK) TÜKETİM VERGİSİ - BTV - ETV (%1 - %5)

Yine faturanızda vergi olarak ödenilen bir kalem daha var: Belediye Tüketim Vergisi diğer adıyla Elektrik Tüketim Vergisi… Bu vergi ile elektrik tüketiminde elde edilen gelirler bölgenizde bulunan belediye aktarılan bedeldir. Belediye için mesken aboneleri %5, sanayi aboneleri de %1’lik oranda ödeme yapıyor. Örneğin yukarıda bir ayda 500 kWh tüketim yapan bir mesken için ödenen bedel 105.00 TL idi. Belediye’ye ödediğiniz bedel ise; 105,00 TL’nin %5’si olan 5,25 TL’dir.

KDV (%18)

Devletin sunduğu birçok hizmet ve ürünün karşılığında katma değer vergisi kesiyor. KDV yukarıda yer alan diğer tüm vergi ve bedellerden farklı olarak hesaplanır. Faturada KDV harici tüm kalemlerinin toplamının %18'i KDV'yi oluşturur. Örneğin aylık 500 kWh saat tüketim miktarınız için aktif bedel 105,00 TL, dağıtım bedeli 60,00 TL, enerji fonu 1,05 TL, TRT 2,10 TL, ETV de 5,25 TL idi. Toplamı 173,40 TL. Bu elektrikte faturasındaki KDV oranı ise 173,40’ın %18’i 31,21 TL’dir.

Kısacası bu mesken abonesi toplamda tükettiği 500 kWh elektrik için; 105,00 TL (aktif bedel) +60,00 TL (dağıtım bedeli)+ 1,05 TL (enerji fonu)+2,10 TL (TRT)+5,25 TL (ETV)+ 31,21 TL (KDV) = 204,61 TL toplam fatura bedeli olarak hesaplanacaktır.

Burada kafaları karıştıran durum ise tek faturada diğer kalemlerin dağıtım şirketinin hesaplarına yatırılması… Vatandaş tüm bu bedellerin dağıtım şirketinin kasasına gittiğini zannediyor. Hâlbuki dağıtım şirketleri aldığı toplam fatura bedelini adınıza hazineye, enerji fonuna, TRT’ye, Belediyenize ve KDV olarak ödüyor. Örneğin fatura size kesildikten sonra yatırmasınız bile dağıtım şirketi belli bir süre içerisinde bu vergileri ‘adınıza’ ilgili kurumlara yatırmak zorundadır.

Sonuç olarak bu yazımızın bir nebze de olsa kafa karışıklığını ortadan kaldıracağına inanıyorum. Evet, keşke sadece aktif tükettiğimiz değerleri sadece ödeseydik de bu vergilere ihtiyaç kalmasaydı. Ancak çevremizdeki tüm kuşatmaların, tüm savaşların temelinde enerji yatıyor. Enerjide tam bağımsızlık olgusunu yakalayacağımıza inanıyorum. O zaman bu hesaplamaların çoğu değişecek kanaatindeyim. Yakın zamanda…