“Vahdette bin tane şeyin yaratılmasındaki kolaylık, şirkte bir şeyin var olmasından daha kolay daha basit olur" denilerek, vahdet ile şirk arasında bir mukayese yapılmaktadır. Yoksa -hâşâ- şirkin bir şeyi var etmesi mümkün ve meşru olarak görülmüyor.

Bütün şerikler toplansalar bir şeyi yoktan var edemezler ya da var olan eşyadan yeni bir şey yapamazlar. Allah’ın sonsuz kudreti için zorluk ve kolaylık diye bir şey de söz konusu değildir.

“Bir şey zâtî olsa, onun zıddı o zâta ârız olamaz.” (Şualar)

Allah’ın kudreti zâtındandır; kudretin zıddı olan acz o kudete giremez. Bir baharı yaratmakla bir çiçeği yaratmak arasında az bir fark olsa kudrete acz girmiş olur, bu ise muhaldir.

Bizim için on kilo ile on beş kiloyu kaldırmak arasında fark oluyor. Zira bizim kudretimiz zâtımızdan değil, Allah’ın ihsan ettiği bir güçle işlerimizi görüyoruz. Ve bizim her şeyimiz sınırlı olduğu gibi, kuvvetimiz de sınırlı. Allah’ın kudreti ise sonsuz. Sonsuz için az ile çok, büyük ile küçük, çiçek ile bahar, bahar ile cennet fark etmez; hepsi aynı kolaylıkla icad edilir.

Ve yine Allah’ın kudreti muhittir, yani her şeyi ihata etmiş. O muhit kudret için azla çoğun hiçbir farkı yoktur. Mesela, hava bütün yeryüzünü ihata ettiği için bir kişinin nefes almasıyla bütün insanların nefes alması arasında hava için bir kolaylık veya güçlük düşünülmez. Güneş için de ışığının ihata ettiği saha içerisinde bir kişiyi aydınlatmakla milyonları aydınlatmak arasında fark olmaz. Allah’ın bu aciz ve cansız varlıkları, O’nun ihsanıyla böyle küllî işleri külfetsiz yaparlarsa, elbette bütün mevcudatın Halık’ı olan Allah bütün varlık âlemini bir tek zerre gibi kolaylıkla sevk ve idare edebilir ve ediyor.

Sorularla Risale