Fransız Voltaire’nin ünlü romanıdır. Toplum problemleriyle yakından ilgilenen Voltaire daima vicdan ve düşünce hürriyetini savunmuş, gelenek ve göreneklerin değil akıl ve vicdanın egemen olmasını istemiş, problemlere eserlerinde hep bu açıdan bakmıştır.

Zadig’de doğruluktan ayrılmayan akıllı adamın, doğruluğu yüzünden başına gelen türlü felaketler anlatılır. Çile, ıstırap ve sabırdan sonra galip gelir
Zadig, eski Babil’de ahlakı ve davranış tutarlılığı sayesinde vezirliğe kadar yükselir. Fakat etrafında dolanan münafıklar yüzünden, iftiraya maruz kalır. Canını kurtarmak için memleketinden kaçar. Mısır’da kocası tarafından dövülen bir kadını kurtarmak isterken adamı öldürdüğü için, kanun gereğince, köleliğe mahkum olup satılır. Bir tüccar olan efendisine aklıyla yardım ederek ona büyük faydalar sağlar.

Efendisinin mallarını satmak için çeşitli ülkelere gider. Serendip (Seylan) Adası’nda hükümdara ettiği olumlu tavsiyeler yüzünden büyük bir servete kavuşur. Yeniden Babil’e dönerek yapılan yarışmayı kazanır ve kovulduğu ülkeye kral olur.

Zadig’in Serendip Hükümdarı Nabussan’a yaptığı tavsiyelerden birisi şöyledir.

Hükümdar Asya’nın en iyi hükümdarlarından biridir. Müşvik ve adaletli fakat etrafındaki dalkavuklar hükümdarı devamlı överler, överken de onu aldatır ve mallarını soyarlar. Hazineyi boşaltırlar. Hükümdar birkaç defa vezir değiştirirse de bu soytarılarla baş edememiştir.

Hükümdar Nabussan derdini Zadig’e açar:

- Siz ki birçok güzel şeyler biliyorsunuz, bana çalmayan bir haznedar bulmak için bir çare söyler misiniz?

Zadig:
- Şüphesiz ki, dedi. Size eli uzun olmayan bir adam bulmak için bir usul bilirim ki, insanı hiç yanıltmaz.

Çok memnun olan hükümdar bu işi nasıl yapacağını sorar.

Zadig dedi ki:
- Yapılacak iş haznedarlık görevi için müracaat edecek olanların hepsine oyun oynatmaktır. En çevik oynayan muhakkak ki en namuslusudur.

Hükümdar:
- Alay mı ediyorsunuz? Haznedarbaşını seçmek için hiç böyle usul olur mu? Ne demek? En iyi göbek atacak olanın en dürüst, en becerikli maliyeci olacağını iddia ediyorsunuz ha?

Zadig:
- En becerikli olacağını söyleyemem ama en namuslu olacağına şüphe etmeyin.

Hükümdar Zadig’in sihirli bir sırrı olduğunu sandı.
- Benim öyle sihirle, büyüyle işim yok, harikalar vadeden insanlardan hiçbir zaman hoşlanmadım. Hükümdar teklif ettiğim denemeyi yapmama müsaade buyururlarsa, bu metodun kusursuz olduğunu görecekler dedi.
Hükümdar bu işe çok şaşırır ve sonucu merakla bekler.

Hemen o gün Zadig ilan vererek maliyecileri imtihana alır. İmtihanın şartları ise ipekli elbiseler giyilerek dehlizden hızla geçildikten sonra kemancıların karşısında göbek atılacaktır. Bu işlemi kim en çabuk ve çevik olarak yaparsa maliyenin başına o getirilecektir. Tabi Zadig Hükümdarın tüm hazinelerini (altın vs.) yarışmacıların geçeceği dehlize saçar. Karanlık dehliz altınlarla doludur. Yarışmaya 64 kişi müracaat emiştir. İlk giren yarışmacı adımını attığı an ayaklarının altın ve gümüşlere değdiğini hisseder. Hemen ceplerini doldurmaya, koynuna, sırtına nereyi boş bulursa oraya altınları sokmaya çalışır. Dehlizden bir türlü çıkamaz ya da çıksa bile iki büklüm olduğu için kemancıların karşısında göbek atamaz.

Diğerleri de birinciden farklı değildir. Ancak bir tanesi başı yukarda, gözleri emniyetli, kolları açık, vücudu dik, baldırları sert, çevik adımlar atıyordu. Hükümdar iyi oynayan bu adamı kucaklar ve onu haznedar ilan eder, ötekileri ise cezalandırır. Hükümdar bu 64 kişi içinde 63 tane haydut bulunuşuna insanlık adına pek acınır. Karanlık dehlize “Nefs-i Emmare Geçidi” adı verilir.