500 liralık ürün maliyetini çıkarmaya çalışan çiftçi isyanda. Seyyar satıcılar ise o rakamı sadece 1 günde kazanıyor. Aylık gelirleri 7 bin lirayı buluyor.

Tarlada kilosu 10 kuruşa kadar düşen karpuzun; dilimi sokakta 5 liraya satılıyor. İstanbul Ticaret Odası verilerine göre, geçtiğimiz ay gıda maddeleri grubunda karpuz, yüzde 38'lik gerilemeyle fiyatı en fazla azalan ürün oldu. Zararını karşılayamayan üretici kara kara düşünedursun, aşırı sıcaklara inat İstanbul sokaklarında yeni moda dilim karpuz yemek. 500 liralık ürün maliyetini çıkarmaya çalışan çiftçi römorklara yüklediği malını sokakta satmaya çalışırken; İstanbul'daki seyyar satıcılar, o rakamı sadece 1 günde kazanıyor.

TARLADA 10 KURUŞ, TEZGAHTA 5 LİRA

İktisadın kurucusu Adam Smith, 1776 yılında bir soru sorar: “İnsanın varlığı için hiçbir önem taşımayan elmas yaşamsal değere sahip sudan neden daha pahalı oluyordu?” Tarihe su-elmas paradoksu olarak geçen bu sorunun benzerini haber boyunca, “Tarlada 10 kuruş olan bir karpuzun dilimi nasıl oluyor da Taksim'de 5 liradan satılıyor?” diyerek soracağız. İki çelişkili durumun aynı anda bir arada olması şeklinde tanımlanan paradoks, şu aralar karpuz piyasası için geçerli.

40 KURUŞA ALDIĞINI 40 LİRAYA SATIYOR

Şimdi yönümüzü İstanbul'a çeviriyoruz, Beyoğlu çevresini bilenler hak verecektir çünkü adım başı karpuz tezgahlarını görmeniz mümkün. Günde 100 dilimden fazla sattıklarını belirten Mehmet Yavuz, "Sıcakta vatandaş kendini dışarı atıyor, turist yoğunluğu da olunca bu yılki gözdemiz karpuz” yorumunu yapıyor. Yavuz, Bayrampaşa Hali'nden 40 kuruşa aldığı karpuzu 8'e bölüyor ve dilimini 5'er liradan satıyor. Geçtiğimiz yıl mısırcılık yaptığını paylaşan Yavuz, daha az maliyetli ve 8 bin liralık karlı iş olduğu için bu yıl tezgahını karpuzla doldurmuş. Bu arada, haber yarıda kalırsa bilin ki her şeyi bırakıp karpuz tezgahı açmışızdır.

ÜRETİCİ SOKAK SOKAK DOLAŞIYOR

Düşen karpuz fiyatlarına isyan eden ve hafta boyunca haberlere konu olan üreticilere kulak veriyoruz. Karpuzun tarlada kilosunun 10 kuruşa kadar düştüğünü belirten Aydınlı Vedat Türken, “Bir dönümü bu yıl 500 TL'den icarladık. Bir kilo karpuzun maliyeti yaklaşık 40-50 kuruş. Zararı karşılamak için yükledik ürünü römorklara şehirde sokak sokak dolaşıp para kazanmaya çalışıyoruz” diyor. Sakarya'nın Pamukova ve Geyve ilçelerinde yetiştirilen karpuzların çoğunluğu satılamadı. Bilecik'in Osmaneli ilçesi Ziraat Odası Başkanı Ertuğrul Ünver ise sesini yetkililere duyurmaya çalışıyor: “Gelin bakın şu anda tarlada 5 kuruş ama markete gidin 75 kuruş. Bu yılki borçlarımızı ödeyemedik. Banka kredimizi ertelesinler."

7 bin TL'lik vitaminli iş

Taksim çevresinde akşam saatlerinde işlerinin arttığını paylaşan Tekin M., iki kez zabıtaya arabasını kaptırsa da, “Şurada örtü serer yine satarım” diyor. Günlük kazancın 500, net gelirin 300, ay sonundaki rakamın en az 7 bin lira olduğunu duyunca bu cesaretinin nedenini de anlıyoruz.

İSTANBUL'DA HERŞEY MODA

8 senedir seyyar işiyle uğraşan Ahmet T., sıcaklar sayesinde satışların yüzde 200 arttığını Aksaray'da iş yoğunluğu saatinde 30 dilimden aşağı düşmediklerini paylaşıyor. İlgiyi sorunca, “Burası İstanbul, bir şey moda olduğu an yayılıyor, burada 3 lira, Taksim'de 5 Nişantaşı'nda 8 ila 10 lira fiyatı var” cevabını veriyor.

Su-elmas paradoksu

Adam Smith'in sorusu 1870'lerde tek bir kelime ile çözülmüş: 'Fayda.' Saat 18:30 itibariyle karnı aç bir ekonomi muhabiri konuyu karpuzlu ördek tarifiyle özetliyor: "Önce yan gelip yatılacak bir söğüt gölgesi bulun ve iyice yaslayın. Çaydanlığı uzanılacak mesafede tutun. Elinizin lezzetini biraz da sevginizi katarak seçtiğiniz ve ağustos ayında haliyle kırmızı çıkacak olan karpuzun yanına beyaz peyniri alın. Saat öğleden sonra 3, konumunuz göl kenarı olsun. Ertesi 38 gün iş olmasın." Bu kadar basit bir cevap için neden 100 yıl beklediklerini anlamasak da, tarifte ördek nerede diye soranlara hızlıca cevap verelim: "Onlar yan taraftaki büyük gölette yüzüyor."

Neden ektin deme başka çarem yok

Özellikle Trakya'da yaşanan sıkıntı üzerine, Edirne Belediyesi, 'Bir Karpuz da Sen Al' kampanyası başlattı, Tekirdağ'ın meşhur Ferhandalı karpuzu, bu yıl para etmeyince hayvanlara yem oldu. Çünkü şu sıralar kilosu hayvan yeminden ucuz. Ferhadanlı Tarımsal Kalkınma Kooperatif Başkanı Ahmet Günay, hayvanlarına günde 500 kilo karpuz yedirdiğini belirterek, “Köyümüzde 20 yıldır karpuz ekiliyor. Düzensiz ekimler yapılıyor. Ben kendim hayvancıyım. 50 baş hayvanıma günde 500 kilo karpuz yediriyorum" diyor.

ESNAFLIK YAPAMAM

Bu haberi okuyanların ekme o zaman kardeşim diyeceklerini tahmin ederek başlıyor söze: "Ben öğretmenlik, esnaflık yapamam köylü ne yapacak mecburen üretecek. Şehirdeki vatandaş da diyor ki neden ektiniz? Başka yapacak bir şey yok. Zarar da etsem tarlamı ekmek zorundayım. Çiftçilerin yüzde 80'i icralık durumda.”
200 tonu elde kalınca traktörü 150 TL oldu

Beşiktaş ve Kabataş sahilinde çevre esnafın buzdolabında emaneten soğutulan karpuzları satan R.Y. “Her gün hale gideriz, orada kilosu 30 kuruş, traktör dolusu karpuz 150 liraya kadar düştü. Burada ise dilimi gündüz 3, gece 5 lira. Sadece turistler ilgi göstermiyor, iş çıkışı yük taşımak istemeyenler, rejim yapanlar bir dilim alıp gidiyor. Aylık gelirimiz şükür 5 binin altına düşmez” diyor. Bunu duyunca haberi yarıda bırakıp kendimizi sokağa atma düşüncemiz yeniden depreşiyor. Bilecik Fevziye Mahallesi'nden Salim Güner'in, 200 ton karpuzun çürümeye yüz tuttuğu sözlerini hatırlayıp, oturuyoruz yerimize. İşte size iki çelişkili durum, ikisi de aynı anda bir arada.

Yeni Şafak