Risale-i Nur, hakikat-i İslâmiye ve Kur’âniyeyi müspet ve müdellel (delilli) bir şekilde insanlığın nazar-ı tahkikine arz ve ifade etmektedir. (Barla Lahikası, s. 9)
Risale-i Nur Kur’ân âyetlerini tefsir ederken; izahları ya başka âyetlerin meali ya da hadîs mânâlarını ihtiva eden İslâmın ve imanın temel esaslarına dayanır. Risale-i Nur; ilim erbabı olmayanlarca ilk bakışta bir zât’ın yorumları gibi algılanırsa da dikkatle bakanlar görür ki, bir âyet tefsir edilirken bazen onlarca âyet ve hadîslerle hikâye edilmiştir. Örnek olarak tevhid bahsinin ele alındığı Yedinci Şua ve risaletin işlendiği Mesnevi Nuriye İkinci Reşha’dan birer pasaja bakalım.
Birinci Misal:
“Madem kâinatta en kıymettar şey hayattır ve kâinatın mevcudâtı hayata musahhardır... ve madem zîhayatın en kıymettarı zîruhtur ve zîruhun en kıymettarı zîşuurdur… ve madem bu kıymettarlık için küre-i zemin, zîhayatı mütemâdiyen çoğaltmak için her asır, her sene dolar, boşalır; elbette ve her hâlde, bu muhteşem ve müzeyyen olan semâvâtın dahi kendisine münasip ahalisi ve sekenesi, zîhayat ve zîruh ve zîşuurlardan vardır (1) ki; huzur-u Muhammedî’de (aleyhissalâtü vesselâm) sahabelere görünen Hazreti Cebrail (aleyhisselâm)’ın temessülü (2) gibi melâikeleri görmek ve onlarla konuşmak hâdiseleri tevâtür suretinde eskiden beri nakil ve rivâyet ediliyor.(3)”(Şualar; 7. Şua)
Bu pasajın arka planındaki ilmi deliller ve kaynaklar şunlardır:
1-“Semâvâtın dahi kendisine münasip ahalisi ve sekenesi, zîhayat ve zîruh ve zîşuurlardan vardır.”
“Göklerdekiler, yerdeki canlılar ve melekler büyüklük taslamadan Allah’a secde ederler.” Nahl sûresi, 16/49;
“Gökte dört parmak yeri yoktur ki bir melek Allah'a secde etmek üzere (o yere) alnını koymasın.” İbni Mâce, zühd 19; ayrıca benzer manaya gelen hadis-i şerifler için bk: Ahmed İbni Hanbel, el-Müsned 5/173.
2-“Huzur-u Muhammedî’de (asm) sahabelere görünen Hazreti Cebrail (as)’ın temessülü”: Buhârî, îmân 37, menâkıb 25; Müslim, îmân 1, 10, fezâilü’s-sahâbe 100.
3- “Melâikeleri görmek ve onlarla konuşmak hâdiseleri”: Hz. İbrahim (as),Hz Lut (as), Sahabeden Irbâd İbni Sâriye, İmrân İbni Husayn ve Hz. Selman melek görenler arasındadır. Kaynakları aşağıda verilmiştir:
Hz. İbrahim (as)’ın melâikeleri görmesi: Hûd sûresi, 11/70; Ankebût sûresi, 29/31; Zâriyât sûresi, 51/28.
Hz. Lût (as) ’ın melâikeleri görmesi: Hûd sûresi, 11/77; Ankebût sûresi, 29/33.
Sahabeden Irbâd İbni Sâriye (ra) ’ın melâikeleri görmesi: Et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr 18/245.
İmrân İbni Husayn (ra) ’ın melâikeleri görmesi: El-Hâkim, el-Müstedrek 3/536; el-Bezzâr, el-Müsned 9/19; et-Tahâvî, Şerhu meâ ni’lâsâr 4/324
Hz. Selman(ra) ’ın melâikeleri görmesi: Ebû Nuaym, Hilyetü’l-evliyâ 1/204; İbnü’l-Cevzî, Sıfatü’s-safve 1/551.
Ayrıca Allah, Benî İsrâil’den 3 kişiye, onları imtihan etmek üzere bir melek göndermiştir. (Buhârî, enbiyâ 51; Müslim, zühd 10.)
İkinci Misal:
“Ve keza o burhan-ı nuranîden zuhur eden inşikak-ı kamer, parmaklarından fışkıran sular, ağaçların O’nun davetine icabetleri, duasının akabinde yağmurun nüzûlü, pek az bir yemekten çokların yiyip doymaları ve kurt, ceylân, deve, taş ve sâirenin konuşmaları gibi mu’cizelerinin delâlet ve şehâdetiyle tasdik edilmiş bir Zât’tır (aleyhissalâtü vesselâm).” (Mesnevi Nuriye, İkinci Reşha)
Bediüzzaman Hazretleri yukarıdaki pasajda Resulullahın (asm) 9 mucizesini zikretmiştir. Bu mucizelerin kaynakları maddeler halinde aşağıda verilmiştir:
İnşikak-ı kamer: Buhârî, menâkıb 27, menâkıbü’l-ensâr 36, tefsîru sûre (54) 1; Müslim, münâfikîn 43-48.
Parmaklarından fışkıran sular: Buhârî, menâkıb 25, meğâzî 35; Müslim, fezâil 6, 7, imâre 72, 73.
Ağaçların O’nun davetine icabetleri: el-Beyhakî, Delâilü’n-nübüvve 2/228; el-Kurtubî, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân 16/216. Ayrıca bkz.: Buhârî, menâkıbü’l-ensâr 32; Müslim, salât 153.
Duasının akabinde yağmurun nüzulü: Buhârî, cum’a 34, 35, istiskâ 6-15, menâkıb 25, edeb 68, deavât 24; Müslim, istiskâ 8-12.
Pek az bir yemekten çokların yiyip doymaları: Buhârî, şerike 1, cihâd 123; Müslim, lukata 19.
Kurdun konuşması: Kadı Iyâz, eş-Şifâ 1/311; İbni Kesîr, el-Bidâye 6/146; el-Kurtubî, el-i’lâm bimâ fî dîni’n-nasârâ s.361.
Ceylânın konuşması: et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr 23/331; es-Suyûtî, el-Hasâisu’l-kübrâ 2/101.
Devenin konuşması: İbni Abbas: el-Beyhakî, Delâilü’n-nübüvve 6/30; Enes İbni Mâlik: Dârimî, mukaddime 4; Ahmed İbni Hanbel, el-Müsned 3/158; Hz. Âişe: Ahmed İbni Hanbel, el-Müsned 6/76; Ebû Nuaym, Delâilü’n-nübüvve s.380; Ya’lâ İbni Mürre: Ahmed İbni Hanbel, el-Müsned 4/173; Ebû Nuaym, Delâilü’n-nübüvve s.382-383; Ya’lâ İbni Siyâbe: Ahmed İbni Hanbel, el-Müsned 4/172; İbni Mes’ud: et-Taberânî, el-Mu’cemü’l-evsat 9/81.
Taşın konuşması: el-Kurtubî, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân 10/268; el-Münâvî, Feyzu’l-kadîr 1/19; el-Halebî, es-Sîratü’l-Halebiyye 1/361
Bu iki örnek bize işaret ediyor ki;
Risale-i Nur, hakikat-i İslâmiye ve Kur’âniyeyi müspet ve müdellel (delilli) bir şekilde insanlığın nazar-ı tahkikine arz ve ifade etmektedir. (Barla Lahikası, s. 9)