Soru: Bediüzzaman Said Nursi'nin, Mesnevi-i Nuriye'de bahsettiği elli beş lisandan maksat nedir?
Cevap: Elli beş lisan konusu Katre risalesinde geçer. Bediüzzaman, varlıkların çok dillerle Allah'a işaret ettiğini, O’na hamd ve tesbih ettiklerini nazara verir. Bir Risalede “Allah’ın varlığının delilleri mahlukat sayısıncadır” ibaresi nakledildikten sonra bunun mübalağa olmayıp belki nakıs olduğu ifade edilir.
O halde elli beş rakamını farklı delil türleri, ayrı kategoriler olarak değerlendirmek gerekir. Bediüzzaman, Cenab-ı Hakk'ı bize tarif eden üç büyük muarriften (öğretici) söz eder.
Bunlar; Kainat kitabı, Kur’an-ı Kerim ve Peygamber Efendimizdir (a.s.m..). Bir risalesinde ise, bu üçe vicdanı bir dördüncü olarak ekler. Demek oluyor ki bu rakamlar mutlak değildir. Ana başlıkları ifade ederler. Katre risalesinde Allah’ın varlığına elli beş ana delil zikredilmiştir. Bunlar Mesnevi-i Nuriye'nin Arapçasında tek tek açıklanmıştır.
Bediüzzaman Said Nursi'nin talebilerinden Ceylan Çalışkan yazdığı nüshada, bu delillerin karşılarına numaralar koymuştur. Biz de o numaralamada geçen konuları aşağıda takdim ediyoruz:
1- Tanzimat.
2- Muvazene.
3- İntizam.
4- İttirad.
5-6- Şuuri olan sanatın ittikanı, kemali
7- Mütehalif eşyanın tecavübü
8- Mütebaid ve mütefavit eşyanın tesanüdü.
9- Birbirine bakan muntazam eserlerin teşabühü (semavatın yıldızları gibi)
10- Birbirini gözeten eserlerin tenasübü (çiçekler gibi)
11- Her bir zihayatın birçok şuuri esmanın tecelliyatına mazhariyeti
12-13- İrtibat ve münasebet
14- Zerrat arasında yazılmış ve nakşedilmiş cazibenin yıldızlar ve güneşler arasındaki cazibeye kardeş olması.
15- Mürekkebattaki her bir zerrenin nisbetleri.
16- Bir nev’deki tasarruf-u kudretin vüs’ati.
17- Hilkatin Vacib-ul-Vucud’a isnad edilmesindeki kolaylık.
18- Esbab-ı zahiriyenin besatetine rağmen, müsebbebattaki havarık-ı nakş.
19- Kainatın yaratılışındaki ittikan ve ihtimam, ğayrı mütenahi bir kudreti istilzam eder.
20- Kainatta tecelli eden Esma’nın tesanüdü ve hatta tek bir zerrede bile teşarükü.
21- Kâinatın mecmuunda tezahür eden hikmet-i amme.
22- Kâinatın yüzünde parlayan inayet-i amme.
23- Kâinatın yüzüne yayılmış olan Rahmet-i vasia.
24- Zevilhayatın tenevvu-u hacatına göre verilen rızk-ı amm.
25- Kâinatta yayılmış olan hayat ve zihayatlar.
26- Kâinatın yüzünde parlayan bir hüsn-ü arazi ve tahsin.
27- (Bir cemal-ı mücerred’e remz eden) Kâinat'ta görünen bir cemal-ı hazin.
28- Kâinat kalbinde görünen ve Mahbub-u hakikiyi gösteren bir aşk-ı sadık.
29- Kâinatta hissedilen incizab ve cezbe.
30- (Bütün kâinatın bir zat-ı Vahid‘in Zilal-ı Envarı olduğuna dair) bütün kamillerin müşahedelerine istinaden işitilen şehadetleri.
31- Envaın cüziyyatında bazı maslahatlar gözetilerek yapılan tasarufat.
32- Nebatat ve hayvanat enva’ının cüz’iyyatında görünen bazı faydalar için yapılan tebdil.
33- Nebatat ve hayvanat enva’ının cüz’iyyatında görünen bazı hikmetler için yapılan tahvil.
34- (Küre-i arzın gece ve gündüzündeki gibi ) kâinat azalarında, bazı gayeler için yapılan tağyir.
35- Alemde görünen (kemalat için yapılan) tanzim.
36- Kâinatın hudusu.
37- Kâinatın (vucud ve bekasında maddeten ve manen ) ihtiyacatı.
38- Kâinatın vucud ve bekasında maddeten ve manen iftikaratı.
39-(Kışta kuru olan ağaç ve arz gibi) Eşyanın kendi zatındaki fakrıyla beraber o eşyada görünen iktidar- ı mutlak.
40- Gına-yı Mutlak’ın eserlerinin görünmesiyle beraber kâinatın zatında fakir olması.
41- Kâinatın kendi zatında hayatsız ve meyyit olmasıyla beraber, onda görünen envar-ı hayat.
42- Kâinatta bir şuur-u muhitin eserleri görünmesiyle beraber camid ve cahil olması.
43- Kâinatın intizamlı bir şekilde fena ve tegayyürü.
44- Müşehedat, mükalemat, fuyuzat ve munacatı netice veren zevil ervahdaki ibadat-ı nuraniye.
45- Kâinatın kâli ve hâli tesbihatı.
46- Müessir ve neticeli, makbul ve müstecab olan ihtiyaç sahiblerinin duaları.
47- Belaya düşenlerin ıztırar anında gerek şuurî ve gerekse gayr-ı şuurî olarak hami-i mechülüne, belki Hâlıkına ilticası.
48- Zahirden hakikata geçen bütün kamil insanların müşahadeleri.
49- Kâinat dolusu görünen ve vucub ve vahdet mertebesinden nazil olan efail-i mütecelliye ve teceliyat-ı Esma.
50- Ekvanın kendi nefsine ve esbaba isnadındaki müteselsil muhalattan neş’et eden ıztırabat-ı ervah.
51- Görünen eşyada bizzarure ve görünmeyen eşyada ise, nazar-ı akli ile varlığı anlaşılan kader.
52- İnsanın istidadının camiiyyeti.
53- Kevnde görünen imkan, kesret ve infial mertebesi.
54- Eşyanın kendisi için tayin edilen nokta-ı kemale kadar harekete devamı.
55- Herşeyin batınının zahirinden daha şeffaf olması. Bunların geniş açıklamaları Nur külliyatının tümüne serpiştirilmiş durumdadır. Örnek olarak şunlara bakılabilir: Ayetü’l- Kübra, 22. Söz, 33. Söz
Sorularla Risale-i Nur