Kur’an-ı Kerim, Allah’ın insanlığa gönderdiği en büyük ve en son ve şâmil hidâyet rehberidir. Bununla beraber her asırda değişen sosyokültürel ve ilmî şartlar, Kur’an’ın hakikatlerinin yeniden yorumlanmasını gerekli kılmıştır.
Bu sebeple tefsir ilmi, İslâm düşüncesinin kalbinde yer alır. 20. yüzyılın büyük İslâm mütefekkirlerinden Bediüzzaman Said Nursî, tefsir kavramına yeni bir boyut kazandırmış, onu klasik sınırların ötesinde, çağın idrakine hitap eden bir hakikat ilmi hâline getirmiştir.
Klasik İslâm Tefsir Geleneğinde tefsir, Kur’an âyetlerinin lafzî, dilbilgi, gramer ve nüzul bağlamında ele alan bir ilim tarzı ve dalıdır. Taberî, Zemahşerî, Râzî gibi müfessirler, o zamanlarda ve o yolu takip edenler de yakın zamanlarda kelime kökenlerinden, nahiv ve sarf inceliklerinden yola çıkarak Kur’an’ı anlamaya çalışmışlar ve eserler vermişlerdir. (Cezâ kümullahi ecran azima.)
Bediüzzaman ise, bu yaklaşımı yetersiz bulmaz, ancak çağın ihtiyaçlarına cevap vermede eksik görür. Hatta bu gâye ve metodla işe giriş yapar. Sonra İşârâtü'l-İ’câz[1] eseri tarzından Risale-i Nur Külliyatı’nın tarzına geçiş yapar.
Ona göre tefsir ikiye ayrılır:[2]
A) Tefsir-i lafzî: Kur’an’ın kelimelerini, gramerini ve zahirî anlamlarını açıklayan klasik tefsirlerdir.
B) Tefsir-i mânevî (hakikat tefsiri): Kur’an’ın imanî, içtimaî ve hikmet boyutlarını açığa çıkaran derin manevî tefsirdir.
Risale-i Nur Külliyatı, Bediüzzaman Said Nursî'nin yazdığı, Kur'an-ı Kerim'in tefsiri niteliğinde olan ve iman, ahlâk, tefekkür gibi bir çok konuyu komprime hülasâlar şeklinde ele alan Dirayet/İşârî Tefsir kategorisinde yer alan bir külliyat’tır.
Tefsirin Gayesi: İmanı kurtarmak ve tahkikî hale getirmektir. Zira o, modern çağın en büyük fitnesinin “iman zaafı” olduğunu belirtir. Bilimsel gelişmeler, pozitivist düşünce ve materyalist felsefe, insanların kalplerinde şüpheler doğurmuştur. Dolayısıyla çağın tefsiri, sadece dilbilimsel izahlarla yetinemez; akıl, kalp, latifeler ve ruhu birlikte tatmin eden bir tarz taşımalıdır ki muvaffak olabilsin.
Bu eserler temelde dört kitap olarak ele alınır. Toplamda 23 ciltten oluşmakta olup standardı 14 cilttir. Risale-i Nur Külliyatı hakkında yazı yazarken veya açıklama yaparken dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalar şunlardır:
Doğru Anlama ve İfade Etme:
Risale-i Nur, derin mânâlar içeren ve Kur'an'ın hakikatlerini açıklayan bir eserdir. Yazı veya açıklama yaparken, metinlerin orijinal anlamını bozmamaya özen gösterilmeli, hassasiyetle mevzularda yaklaşıp yanlış yorumlamalardan kaçınılmalıdır.
Bunun için eserin orijinal metinlerine sadık kalınmalı ve bağlam dışı yorumlardan uzak durulmalıdır. Çünkü günlük kullanımda olan kelime sayısı çok az ve aynı kelimeleri kullanıp farklı mânâlar ifade edildiği için günlük dil yanlış anlaşılmaya çok müsait bir konumda.
Dil ve Üslup:
Risale-i Nur’un dili yazıldığı dönem itibariyle sade ama derin anlamlar içerir. Yazarken veya açıklarken, hedef kitleye uygun bir dil kullanılmalı; ağır terimlerden kaçınılmalı veya açıklanmalıdır.
Üslup, Bediüzzaman’ın samimi, iknâ edici ve tefekküre dayalı üslûbuna uygun olmalıdır. Polemik, sertlik veya yapaylık içeren ifadelerden kaçınılmalıdır. Bu yazıyı aynı mânâları ifâde ederek daha farklı kelimelerle yazabilirim ama günlük üslûb/jargonda olmayan kelimeler kullanırsam yazımda okuyan kişinin anlama ve yorumlama kapasitesi de değişecektir.
Kaynaklara Sadakat:
Risale-i Nur’dan alıntı/iktibas yapılırken, hangi risaleden alındığı belirtilmelidir. Alıntılar/iktibaslar doğru ve eksiksiz olmalıdır. Kaynaklar net ifade edilmelip çarpıtılmış olmamalıdır.
Eğer yorum yapılacaksa, yorumun kişisel bir görüş olduğu açıkça ifade edilmeli, eserin orijinal anlamıyla karıştırılmamalıdır.
Amaç ve Niyet:
- Risale-i Nur’un temel amacı, imanı güçlendirmek, Kur'an hakikatlerini açıklamak ve insanı tefekküre sevk ederek imanın kuvvetlenmesine vesile olmaktır. Yazı veya açıklama, bu amaca hizmet etmeli, kişisel çıkar veya farklı ajandalar için kullanılmamalıdır. Farklı ajandalar, demogojiye de asla müsaade etmemesi gerekir Risale-i Nur okurları. Sarih ifadeler tevil edilmez. Edilirse tevil edilmeyecek hiçbir şey kalmaz.
Eserin ruhuna uygun olarak, yazılar muhabbet, uhuvvet, tesânüd ve tefekkür odaklı olmalıdır. Kin, garez, menfaat, adavete sevkeden türden olmamalı.
Hedef Kitleyi Göz Önünde Bulundurma:
Yazı veya açıklama, hedef kitlenin bilgi seviyesine uygun olmalıdır. Risale-i Nur’a yeni başlayanlar için daha sade ve açıklayıcı bir dil kullanılmalı; ileri düzey okuyucular için ise daha derin analizler, mülahaza ve müzâkereler yapılabilir.
Kavramlar (iman, tevhid, haşir, nübüvvet, adalet ve ibadet vb.) açıklanırken, kafa karışıklığına yol açmamak için net ve anlaşılır misâller verilmelidir.
Bediüzzaman’ın Hayatına ve Eserin Tarihsel Bağlamına Değinme:
Risale-i Nur’un yazıldığı dönemin şartları savaşlar, toplumsal çalkantılar ve Bediüzzaman’ın hayatındaki mücadeleler, eserin anlaşılmasında önemli bir bağlam sunar. Gerektiğinde bu bilgilere yer verilmelidir. Dolayısıyla Risale-i Nur Külliyatı’nın te’lif dönemi ve tarihçesi de bilinmelidir.
Ancak, biyografik bilgiler veya tarihsel bağlam, eserin ana mesajını gölgede bırakmamalıdır.
Hassasiyet ve Saygı:
Risale-i Nur, dini hassasiyet taşıyan bir eserdir. Yazarken veya açıklarken, İslam’a, Kur’an’a ve Bediüzzaman’a karşı saygılı bir üslup kullanılmalıdır.
Farklı mezhep, görüş veya gruplara karşı önyargılı veya ayrıştırıcı ifadelerden kaçınılmalıdır. Bunu en güzel Üstâd'ım Bediüzzaman yapmıştır.
“Kim olursa olsun, madem imanı var, o noktada kardeşimizdir.
Bize düşmanlık da etse, mesleğimizce mukabele edemeyiz.
Çünki daha şiddetli düşmanlar ve yılanlar var.”[3]
Tefekküre ve Uygulamaya Yönlendirme:
Risale-i Nur, sadece teorik bir bilgi kaynağı değil, aynı zamanda hayatı dönüştüren bir tefekkür rehberidir. Yazılar, okuyucuları tefekküre, Kur’an’ı anlamaya ve günlük hayatta bu hakikatleri yaşamaya teşvik etmelidir. Günlük hayattan kopuk, ayağı yere basmayan, hevâî yazı ve yorumlardan uzak durulması gerekir.
Pratik örnekler veya hikayelerle mânâlar desteklenerek daha etkili hale getirilebilir. Üstâd’dan veya Ağabeylerden bir hâtıra nakledilebilir aşırıya kaçıp metinden uzaklaşmadan.
Doğru Bilgi ve Araştırma:
Risale-i Nur hakkında yazarken, eserin içeriği hakkında yeterli bilgiye sahip olunmalıdır. Gerekirse, ihtisas sahibi bu işin uzmanlarından veya güvenilir kaynaklardan destek alınmalıdır.
Yanlış bilgi veya eksik yorum, okuyucularda yanlış anlamalara yol açabilir.
Güncel Bağlantılar Kurma:
Risale-i Nur’un mesajları evrensel ve zamansızdır. Günümüz sorunlarına (materyalizm, ahlâkî yozlaşma, teknoloji bağımlılığı, deizm..) dair çözüm önerileri sunarken, eserin hakikatlerinden faydalanılabilir. Ancak bu yapılırken, zorlama yorumlardan kaçınılmalıdır.
Eğer bir risaleden belirli bir bölümü açıklayacaksanız, o bölümü önce dikkatlice okuyun ve ana fikri netleştirin. Aynı konunun diğer eserlerdeki atıf/bağlantılarını kurarak derinlemesine analiz edin.
- Risale-i Nur’un orijinal metinlerini referans olarak kullanabileceğiniz güvenilir kaynaklardan şaşmayın.
- Eserin ruhuna uygun olarak, yazılarınızda samimiyet, tevazû ve ihlâsı gözetmeye çalışın.
- Sosyal medya detoksu yapın.
- Güvenilir ve doğruluğundan emin olmadığınız şeylerin peşinde düşmeyin.
Risale-i Nur’u okuma ve anlama üzerine diğer yazılarıma da bakabilirsiniz, faydalı olabilir.
Bazı bağlantı adreslerini paylaşıyorum
https://www.risalehaber.com/muhammed-numan-ozel-gencligin-iman-ve-ahlak-kalesi-27408yy.htm
https://www.risalehaber.com/muhammed-numan-ozel-neden-devamli-okumaliyim-ki-26473yy.htm
Selâm ve duâ ile.
[1] şu anasır-ı seb'a’nın, yalnız birinci unsurunun ikinci cüz'ü olan nazmın cezâletini beyan etmek için "İşarâtü'l-İ'câz" namındaki tefsirimi irâe ediyorum. Zirâ bütün o tefsir ancak nazmın cezâletinin bir kısmını şerh edebilmiştir. Rumûz | Asâr-ı Bediiyye (80)
"Harb-i Umumî hâdisat ve netaicleri mani' olmasa idi, İşaratü'l-İ'caz'ı Allah'ın tevfiki ve izni ile altmış cild yazacaktım. İnşâallah Risale-i Nur, ahîren o mutasavver hârika tefsirin yerini tutacak." Barla Lâhikası (149)
[2] Buna dair bkz Şuâlar s. (415, 516) ve İşârâtü'l-İ'câz s. (226) ve Tarihçe-i Hayat s. (161)
[3] Tarihçe-i Hayat (313)