Milli Mücadele döneminin sona ermesiyle birlikte Türkiye'de yaşayan Rumlar ile Yunanistan'da ki Türklerin değiştirilmesi gündeme geldi. Lozan konferansında görüşülen konulardan biriside nüfus değişimi idi. 30 Ocak 1923'te imzalanan Türk-Yunan Halklarının Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol Anlaşması gereğince İstanbul dışında kalan Türkiyeli Ortodokslar ile Batı Trakya dışında kalan Yunanistanlı Müslümanların zorunlu yer değişimi kabul edilmişti.
Sözleşmede etnik köken değil din esas alınmıştı. Sözleşmenin adından anlaşılacağı gibi birinci maddesinde de mübadele kapsamında olan kişilerin ''Türk topraklarında yerleşmiş Rum Ortodoks dininden Türk uyruklarıyla ve Yunan topraklarında yerleşmiş, Müslüman dininden Yunan uyruklarını''içine aldığı kimseler olduğu belirtilmekteydi.
Sözleşmenin yürürlüğe girmesi ile birlikte Türkiye'den ayrılmak istemeyen bir kısım Ortodoks Rumların din değiştirerek bu kapsam dışında kalmaya çalıştıkları görülmüştür. Özellikle mübadeleden kurtulmak isteyen gayr-i müslim kadınlar, Müslüman erkeklerle evlenmeye başladılar. Mübadele döneminde Rumları taşıyan Kazım Toprak o günleri şöyle anlatmaktaydı:
''Neleri vardı neleri. Mübadelede gelinlik Rum kızları '-Biz Müslüman oluyoruz, bizi kaydet dediler dayıma. Dayım da olmaz dedi. Nedenini sorduklarında '-defter kapandı da ondan' deyiverdi dayım.zaten bazıları Müslüman olmuştu. Bakiye, Müslüman oldu, Felek'de kaldı. Kardeşinin kızı Dudu'da döndü. Muğla'da kaldı... Türkler ile Rumlar arasında kavga döğüş yoktu. Çok iyi geçinirlerdi. Zor ayrıldılar. Genç kızlar istemiyordu bu rezaleti. Muğla'da bir Müslümanla evlenip kalmak istiyorlardı. Zaten çoğunun Müslüman sevgilisi vardı.Yalvardılar... Yalvardılar... Defterdar, defter kapandı, yapamam dedikçe, güzelim kızlar kendilerini yerlere atıp çırpınıp durdular. Eğer kabul etseydi, bir çok genç Muğla'da kalacaktı.''
Durum böyle olunca uygulamada ortaya çıkan sorunları çözümlemek için bir çok ek düzenlemeler yapıldı. Mesela sözleşmenin imzasından önce Müslümanlarla evlenen kadınlar mübadele kapsamı dışına çıkarıldı. Sahte evlilik ve din değiştirmelerin önüne geçilmeye çalışıldı. İhtida edenlerin reşit olması da aranan şartlar arasındaydı. Önceden ihtida etmiş olup fakat bununla ilgili nüfus da kaydı olmayanların durumu da araştırılıp öyle karara bağlanmıştır. Lozan antlaşmasının imzasından önce din değiştirenler yada din değiştirmeden Müslümanlarla evlenmiş olanlar, din değiştirmiş ama kaydı olmayanlardan evlenmiş ve çocuğu olanlar da mübadele dışında tutulmuşlardır. Ayrıca mübadele kararından önce Müslüman olup, Müslüman bir ailenin velayetine geçenlerde kapsam dışında bırakılmışlardı.
Dünyabülteni