İkinci yazımızın sonunda Peygamberimizin (asm) emaneti teslim etmeden önce en son yaptığı şey misvak kullanmak olmuştur diye tamamlamıştık. Buradan yola çıkarak bazı ulema misvak kullanan müminin sekarat anının daha kolay geçeceğine hükmetmişlerdir. Bunu da yeri gelmişken belirteyim. Ama misvak kullanan gayri müslim misvağın dünyevi faydalarını görür fakat ahirete taalluk eden faydalarını göremez. Tekvini şeriatta gayri müslim, kafir ve müslüman eşittir. Kim bu kanunlara daha iyi uyarsa o başarılı olur. Dolayısıyla misvağı da kim usulüne göre kullanırsa maddi ve manevi faydasını görür.
Misvak taze veya 1-2 aylık olursa faydası daha fazladır. Özellikle taze misvakta bazı uçucu bileşikler ve güzel koku veren maddeler daha fazla oranda vardır. Misvak 15-20 cm boyunda serçe parmağı kalınlığında olması tavsiye edilir. Alimlerimiz bunu bir insanın kendi karışı ve serçe parmağı kalınlığında diyerek pratik hale getirmişlerdir. Bundan ince misvağın kullanılmasında da bir sakınca yoktur. Bozulmamış ve küflenmemiş her türlü misvağı kullanabiliriz. 1 cm kadar misvağın ucunun kabuğu kaldırılır ve bu soyulan uç kısmı temiz bir suda yumuşayana kadar bekletilir. Dişimizle veya bıçağın sap kısmıyla bu uç kısmı lif lif hale getirilir ve bu şekilde kullanılır. Misvak kalem tutar gibi veya fırça tutar gibi tutularak kullanılabilir. Bazı alimlerimiz misvağın alt kısmının serçe parmağının üzerine gelecek şekilde tutulmasını tavsiye etmişlerdir. Fırçadan daha uzun süreli tatbiki söz konusudur. Üzerine herhangi bir madde koymadan dişlere, diş etlerine ve dile tatbik edilir.
“Hz. Aişe radiyallahu anhâ anlatıyor: “Ben Resûlullah aleyhissalâtü vesselâm için geceleyin ağzı kapalı üç kap hazırlardım: Bir kap abdest için, bir kap misvak için, bir kap içeceği için.” Hadisten de anlaşılacağı üzere, misvak kullanıldıktan sonra yıkanarak temiz bir kapta muhafaza edilmelidir. Kullanıldıktan sonra mutlaka yıkanmalıdır. Bu hem din hem de sağlık açısından önemlidir. Tekrar kullanırken ise ağzımızı çalkalayıp misvak kuru olarak tatbik edilir. Fırça da aynı şekilde dişlere kuru bir şekilde uygulanır. Bu mekanik etkiyi artırmak için önemlidir.
Dişlerimizle misvağı lif lif hale getirdiğimizden olacak ki yabancı kaynakların çoğu misvağı, çiğneme çubuğu (chewing stick) olarak adlandırmışlardır. Diğer kaynaklarda ise doğal diş fırçası (natural tooth brush) ve misvak ağacı da diş fırçası ağacı (tooth brush tree) olarak isimlendirilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü de misvağın kullanımını tavsiye etmiş ve desteklemiştir. (The World Health Organization (WHO) recommended the use of the miswak in 1986, but in 2000 an international consensus report on oral hygiene concluded that further research was needed to document the effect of the miswak1). Bu tavsiye 1986 yılına ait olup 2000’li yıllarda ise daha fazla çalışmaya gerek vardır şeklinde ifade etmektedir. Bazıları için bu örgütlerin tavsiyeleri önemli olabilir ama benim için Peygamberimizin (asm) tavsiyeleri daha önemlidir. Ne yazık ki bu örgütlerin çoğu gücün yanında yer almış olup bilimsellikten uzaklaşmışlardır.
Daha çok tıp ve diğer sağlık alanındaki makaleler için yaygın olarak kullanılan arama motoru PubMed (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov) sitesi vardır. Salvadora persica diye Pubmed’de tarama yaptığımda 169 makale, misvak diye taradığımda ise 152 makale bulunmuştur. Misvak veya salvadora persica diye tarama yaptığımda ise 250 makale bulunmuştur. (19.07.2020 tarihinde). Google Scholar’da ise binlerce makale ve yazı bulunmaktadır. Bu yapılan araştırmalar ışığında misvağın içeriğine kısaca değinmeye çalışacağım. Yapılan araştırmalarda bilimsel olarak misvağın yararı üç şekilde izah edilir:
Fibrillerin mekanik etkisi,
Misvakta bulunan kimyasal maddelerin etkisi,
Yukardaki ikisinin birlikte etkisi şeklinde açıklanmaktadır.
Misvak organik ve inorganik bileşikler ihtiva eder. 100 birim misvağın yüzde 27’sini katı maddeler oluşturur. (Yandığı zaman kül meydana getiren maddeler.) Yüksek oranda alkoloidler bulunur. Misvak ekstresi yüksek antimikrobiyal ve antioksidan etkiye sahiptir.
Sodyum klorür, sülfür, kalsiyum klorür, vitamin C, potasyum klorit, fosfor, sodyum bikarbonat, florit, silisyum(silica) ve kalsiyum inorganik yapısını oluşturur.
Diş macunlarında da çokça kullanılan silica, dişler üzerinden leke ve depositlerin kaldırılmasına yardımcı olur. Abrasiv (aşındırıcı) madde özelliği taşır. Sodyum klorür, diş taşı oluşumunu engeller ve antiseptiktir. Orta derecede antibakteriyel etkisi vardır. Yine macunlarda da sıkça kullanılan florit, çürük oluşumunu engeller. Dişin remineralizasyonun da etkilidir. Sodyum bikarbonat ve kalsiyum gibi mineral ve bileşikler yine remineralizasyon da önemli yere sahiptir. Remineralizasyon; dişin en sert tabakasını oluşturan minenin (taç kısmı) mikro seviyedeki kayıplarının tamiri anlamına gelir.
Uçucu yağlar (benzyl nitrile, eugenol, thymol, isothymol, eucalyptol, isoterpinolene, β- caryophyllene), fenol bileşikleri, yağ asitleri (oleic, linoleic, stearic acids),tannik asit, alkoloidler(salvadorine, trimethylamine), hardal yağı, reçine, flavanoitler(kaempferol, quercetin, quercetin rutin, quercetin) glikositler, salisilik asit, saponin, steroller, alpha amylase, benzyl isothiocyanate gibi organik maddeler bulunur.
Bu maddelerinde bazılarının etkisine de burada kısaca değineceğim. Reçine minenin üzerinde fiziksel bir bariyer oluşturarak çürük oluşumunu engeller. Hardal yağı mideyi rahatlatır ve antiülser etkisi vardır. Gaz gidericidir. Yağ asitlerinin antiseptik ve tamponlayıcı etkileri vardır. Acımsı tadı sayesinde tükürük akışını uyarır ve artırır. Uçucu yağların tamponlayıcı, analjezik ve antiseptik etkisi vardır. Tükürük akış hızını artırır. Tannik asit plağa ve iltihaba etkilidir. Diş etleri üzerine büzücü etkisi vardır. Tümör oluşumunu engeller (antitümör etkili). Benzyl isothiocyanate misvağın içerisinde çok miktarda bulunur. Patojen bakterilere karşı ve özelliklede gram negatif bakterilere karşı hızlı ve güçlü etkisi vardır. Alkoitlerin antibakteriyel ve antienflamatuar etkileri vardır. Diş eti üzerinde uyarıcı etkiye sahiptir.
Misvağın faydası sadece ağız ve diş sağlığıyla sınırlandırılmamalıdır. Genel sağlığa özellikle göze, hafızaya, mideye ve böbreklere de faydası vardır. Diğer uzmanlarımızdan da bu tür araştırma ve yazıları bekleriz.
Alimlerimiz, arak ağacından yapılan misvakı sünnete daha muvafık bulur ise de başkaca ağaçlardan (yabani zeytin gibi) da misvak yapılabileceğini söylemişlerdir. Arak ağacından yapılanın misvakın yerini tutmasa da naylon fırçalar da kullanılabilir. Şu hâlde dinimiz diş temizliğini esas almaktadır. Bunun da en güzel vasıtasının da arak ağacından imal edilen misvakın olduğunu belirtmişlerdir fakat illa da arak ağacından elde edilen misvak diye bir ısrarda bulunmamak gerekir.
Çalışmalarda, misvağın aşırı ve sert kullanımının dişeti çekilmelerine sebep olduğu rapor edilmiştir. Sitotoksik etkiye rastlanmamıştır.
Misvağı bulunduğun ortamın göreneklerine uygun şekilde başkalarını tiksindirici şekilde kullanmamak gerekir. Umumi ortamlarda abdest aldığımız yerde kullanmak en uygunudur. Diş etleri kanayan insanların da namaz öncesinden ziyade abdest öncesi kullanması daha uygundur. İmamı Azama göre misvak hem abdestin hem de dinin sünnetidir. Misvağın düzenli kullanılması tavsiye edilir. Maliyeti ucuzdur, kullanımı basit ve kolaydır. Dolayısıyla fırça ve misvak kullanmak fıtrattandır.
Ben kendim fırça ve misvağı birlikte kullanırım. Ana kaba temizliğini fırçama bazen hindistan cevizi yağı koyarak fırçalarım. Ara sıra içeriği en sade olan macunla fırçalarım. Ama genelde fırçayı macunsuz kullanırım. Arkasından da misvakla temizlerim. Abdestten öncede elimden geldiğince misvak kullanmaya gayret ederim. Yanımda fırça veya misvak yok ise şehadet parmaklarımla abdest alırken ovarak temizlemeye çalışırım. Takdir ve tercih sizlerin. İnşallah bir sonraki yazımda hadisleri topluca vermeye çalışacağım. Vesselam
Not: Journal of Periodontology Amarika dergisi, Journal of Clinical Periodontolgy Avrupa kökenli SCI kapsamına giren eski önemli dergilerdir. Yoksa çok sayıda makaleler çeşitli dergilerde yayınlanmıştır.
Kaynaklar
1.WHO. Prevention of oral diseases. WHO Offset Publication, No. 103. Geneva: WHO, 1987.
2.Sofrata AH et all. Strong Antibacterial Effect of Miswak Against Oral Microorganisms Associated With Periodontitis and Caries. J Periodontol 2008;79:1474-1479.
3.Al-Otaibi M et all. Subgingival plaque microbiota in Saudi Arabians after use of miswak chewing stick and toothbrush. J Clin Periodontol 2004; 31: 1048–1053.
4.Dahiya P et all. Miswak: A periodontist's perspective Journal of Ayurveda and Integrative Medicine. 2012; 3:(4) 184-187.
5.Halawany HS. A review on miswak (Salvadora persica) and its effect on various aspects of oral health. The Saudi Dental Journal 2012; 24: 63–69.
(Prof. Dr. Yasin Çiçek, Diş Hekimliği Fakültesi Öğretim Üyesi)