Adana’nın Aladağ ilçesinde özel bir yurtta meydana gelen yangında 11 kız öğrenci ile bir bakıcı hayatını kaybetmiş, birçok öğrenci de yaralanmıştı.

Bu elim olaydan sonra açıklanan elektrik bilirkişi raporunda; “Binanın elektrik ana panosunun arka kısmında bulunan dağıtım panosundan, kaçak akım rölesinin bulunmaması, şalterlerin eskimesinden veya özelliği kaybetmesinden kaynaklı ark oluşması ve alev almasından çıkmış olabileceği” ifade edildi.

Elektrik kaynaklı olduğu kesinleşen bu elim kazanın önleyici bir unsur olarak irdelenmesi önem arz ediyor. Bu makalemizde ark, kaçak akım rölesi, topraklama kavramlarını, ‘Elektrik kaynaklı yangınları ve çözüm önerilerini’ bütün halk tabakasının anlayacağı şekilde anlatacağız.

Öncelikle bilmemiz gerekir ki elektrikten kaynaklı yangınlar diğer yangınlar gibi değildir ve aynı metotlar gibi müdahale edilemez. İşte elektrikten kaynaklı yangınlar ülkemizde sıkça meydana gelmekte ve kötü sonuçlar doğurmaktadır. Yeteri kadar bilincin olmaması, elektrik yangınlarına karşı önlem alınmaması can ve mal güvenliği açısından son derece tehlikelidir. Elektrik yangınlarına veya çarpmalara maruz kalmamak için öncelikle elektrik yangınlarının çıkış sebeplerini öğrenmek gerekiyor.

ELEKTRİK YANGINLARININ EN BÜYÜK SEBEBİ: ARK (KIVILCIM)

Elektrik, doğada elektrik yüklerinin birbirleri ve çevreleri ile etkileşime geçmeleri ile ortaya çıkan fiziksel bir olaydır. Elektrik sebebiyle bir yangın çıkabilmesi için ortamda ark meydana gelmesi gerekir. Ark, ortamda oluşan iki zıt yüklü kutup arasında elektrik akımının kısa devre yaparak akması esnasında ortaya çıkan kıvılcımdır. Ark olayı, halk diliyle elektrik kıvılcımının oluşması kablo bağlantılarının gevşek olması, kalitesiz izolasyon malzemeleri, kablo eklerindeki hata ve aşırı gerilimlere bağlıdır. Ev, yurt ve benzeri yerlerdeki bu hatalardan dolayı ark (kıvılcım) oluşmakta ve yangına sebebiyet vermektedir.

YANLIŞ SİGORTA SEÇİMİ VE KABLOLARIN ISINMASI

Elektrik sigortası devreden geçen akımın belli bir değerin üstüne çıkmasını engelleyerek devre elemanlarının ve devreye bağlı cihazların zarar görmesini engelleyerek oluşabilecek kaza ve yangınlara karşı koruma sağlar. Sigorta üzerinde belirtilen amper değerinden fazla elektriğin geçmesi durumunda devreyi açarak akım geçişini engeller. Evlerde elektrik panolarında bulunan sigortaların uygun akım değerinde seçilmesi çok önemlidir. Örneğin kullandığınız bir ütü fişe taktığınızda elektrik panosunda o prize geçiş sağlayan sigorta, ütünün çekeceği akımın çokça üzerindeyse elektriği veren kablolar ısınacak ve sigorta akım değerine ulaşmayacağı için elektriği otomatik kesemeyecektir. Böylece kabloları saran plastik yalıtım malzemelerinin ısınmasıyla yangın meydana gelir.
Evinizde kullandığınız çoklu prizlerin kullanacağınız yüke göre sigortalı olmasına dikkat edin. Kullandığınız kablo kesitinizin yüke göre uygun olduğundan emin olun. İşiniz bittiğinde fişleri prizden çekmeyi unutmayın. Siz evde yokken oluşabilecek küçük bir kıvılcım ya da ateş evinizin kül olmasına sebep olabilir.

KAÇAK AKIM RÖLESİ KULLANIMI ELEKTRİK YANGINLARINI ÖNLEMEDE EN ETKİLİ METOTTUR

Kaçak akım rölesi, bir elektrik devresinde başta insan olmak üzere devreye, devre elemanlarına ve devreye bağlı cihazlara büyük ölçüde zarar veren kaçak akımı fark ederek devreyi açar. Böylelikle oluşabilecek olumsuz sonuçları engellemiş olur. Devreye giren akımla çıkan akım değerleri farklı ise devreye kaçak akım rölesi müdahale ederek devrenin elektriğini keser. 

“Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği” ile “Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği” gereğince bütün elektrik tesislerinde “Kaçak Akım Rölesi (Artık Akım Anahtarı)” kullanılması zorunludur.

TOPRAKLAMA YAPILMASI HAYATİ ÖNEM TAŞIR

Topraklama, elektrik ile çalışan cihazların olası bir elektrik kaçağı tehlikesine karşı alınan hayati bir önlemdir. Kaçak elektriğin bir iletkenle toprağa verilmesini sağlayan basit bir sistemdir.

Elektrik kazalarını ve yangına sebebiyet verecek arkları (kıvılcımları) ortadan kaldırmak ve cihazların kullanım ömrünü riske atmamak için elektrik kaçağı riskine karşı topraklama kesinlikle yapılmalıdır. Böylece cihazda oluşabilecek fazla elektrik yükü direnci çok az olan toprak hattı üzerinden toprağa verilecek ve cihaza dokunan kişilerin hayati tehlikesi ortadan kalkmış olacaktır ve de yangın çıkma riski minimize edilecektir.

Topraklama 21.8.2001 tarih ve 24500 sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğinin” 7. ve 10. maddeleri gereği, 30.11.2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete‘de yayımlanan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği” ve 4.11.1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği” ile TS EN 60079 standardında belirtilen hususlara göre topraklama zorunlu hale getirilmiş ve yılda en az bir kere yetkili kişilerce ölçülmesi ve raporlanması gerekmektedir.

DÜZGÜN TESİSATIN ELEKTRİK YANGINLARINDAKİ ÖNEMİ

Kuşkusuz elektrik tesislerindeki düzensizlik, uygun olmayan malzeme kullanımı ve kalitesiz işçilik elektrik kazalarının en büyük nedenleri arasındadır. Bir ev, işyeri veya işletmenin inşaat safhalarında uygulanan elektrik uygulamaları düzgün olmadığı takdirde ileride sık sık arızalara sebep olacak ve muhtemel yangınlara davetiye çıkaracaktır. Gevşek sıkılan vidalar, kablo eklerindeki yanlışlık ve izolasyon hataları kaçak akımlara yol açacak, can-mal güvenliğimizi tehlikeye atacaktır.

Bu nedenle elektrik tesisleri kurulurken; “Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği” ile “Elektrik Tesisleri Proje Yönetmeliği”ne uygun şekilde yapılmalıdır.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yukarıda anlattığımız açıklamalar bir elektrik tesisi için hayati önem taşımaktadır. Elektrik yangınları diğer yangınlar gibi olmayıp sinsi ve çok ve tehlikelidir. Bu nedenle elektrikten kaynaklı yangınları önlemek için aşağıdaki çözüm önerilerimiz son derece önem taşımaktadır.

• Elektrik tesisatı "Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği"ne uygun olarak tesis edilmelidir.

• Elektriğin olduğu her yerde muhakkak topraklama tesisatı olmalıdır. Bu topraklama ölçüm değerleri düzenli olarak yapılmalı ve raporlanmalıdır.

• Tesisata uygun amperajlı olacak sigorta takılmalıdır.

• Yangın konusunda en etkili çözüm metodu olan kaçak akım rölesi (artık akım anahtarı) muhakkak sigorta kutusunda yer almalıdır.

• Eskiyen, iş görmeyen elektrik malzemeleri anında değiştirilmelidir.

• İzolasyon hatasına maruz kalmamak için uygun malzemeler kullanılmalıdır.

• Elektrik tesisatını yapan teknisyenin tecrübeli olmasına ve ileride arızalara neden olup ve telafisi zor olacak yanlış bağlantılara mahal verilmeyecek.

• Uzatma kablosu fiziksel olarak iyi durumda olacaktır, ezilme, kesilme, yıpranma gibi nedenlerle güvenliği tehlikeye düşürecek kablolar kullanılmayacaktır.

Kaynakça
www.elektrikport.com
www.isgnedir.com

Ömer ÇELEBİ
Elektrik-Elektronik Mühendisi
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı