1900'lerin başından itibaren Medresetü’z-Zehra adıyla Van, Diyarbakır ve Bitlis’te Arapça, Türkçe ve Kürtçe eğitim verecek üniversite açmak için çalışan Said Nursi, Osmanlı döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de bu talebini ısrarla dile getirdi.

1923 yılının Şubat ayında Kayseri Milletvekili Alim Efendi ve 166 milletvekili Van’da Medresetüzzehra adıyla bir üniversitenin kurulması için Meclis Başkanlığına bir kanun teklifi sundu. Bu teklife Atatürk ve İsmet İnönü bile imza verdi.

Temeli atılmasına rağmen savaşlar ve çeşitli engellemeler ile üniversitenin yapımı tamamlanamadı.

Engel olanların bir kısmı Said Nursi'nin üniversite projesini İslami eğitim vereceği sebebiyle eleştirdi.

Batılılaşma gerekçesiyle Said Nursi'nin üniversite fikrine uzak duranlar, yıllar sonra farklı bir şekilde üniversite açmak için yola çıktı ancak onlar da muvaffak olamadı.

İLK DEFA 1937'DE GÜNDEME GETİRDİ: İÇİNDE GAZİNO OLAN ÜNİVERSİTE!

Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Tarih Bölümü Araştırma Görevlisi Dr. Onur Semiz, Atatürk'ün de Van’da üniversite kurmak istediğini söyledi.

Atatürk'ün 1 Kasım 1937 yılında TBMM açılış konuşmasında ilk kez doğuda bir üniversite kurulmasının önemine dikkat çektiğini ve bu projeyi özellikle Van’da hayata geçirmeyi planladığını belirten Semiz, Şehrivan Gazetesi'ne yaptığı açıklamada "üniversitenin içerisinde ilkokul, ortaokul, lise, muallim ve öğrencilerin konaklayabileceği yerler; ayrıca çarşı, sinema, tiyatro, gazino ve spor kulüplerinin bulunduğu modern bir kültür merkezi şeklinde planlanmıştı" dedi.

Bu konuda resmi bir belge olmadığını dönemin gazetelerinden bu bilgilere ulaştığını belirten Dr. Semiz, "Başkanlık Cumhuriyet Arşivi’nde ve diğer arşivlerde yaptığım taramalarda resmi makamlar tarafından hazırlanmış herhangi bir belge tespit edemedim. Sadece İsmail Hakkı Tonguç’un özel arşivinde, heyet incelemeleriyle ilgili kaleme aldığı rapora ulaşmak mümkün olmuştur. Bu konunun anlaşılması noktasında en değerli kaynağın dönemin basını olduğu görülmektedir. Ayrıca TBMM Zabıt Ceridelerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün bu konu hakkında yaptığı konuşmalara ulaşılabilir. Ayrıca özellikle Mustafa Kemal’in yakın çevresindeki kişilerin hatıratları da konu hakkında birtakım bilgiler sunmaktadır" şeklinde konuştu.

Semiz, "Atatürk’ün vefatı, Hatay meselesi ve II. Dünya Savaşı gibi iç ve dış gelişmeler, projenin rafa kalkmasına yol açmıştır" dedi.

SÜRGÜN VE HAPİS YILLARI

1922'de Ankara'ya davet edilen ve TBMM'de resmi törenle karşılanan Said Nursi, M. Kemal ile yaptığı görüşmelerden sonra Ankara'yı terk etti. İstanbul ve daha sonra Van'a giderek siyasi ve sosyal hayattan uzaklaştı. Şeyh Said hadisesi bahane edilerek sürgüne yollandı.

Atatürk, o tarihten sonra Said Nursi'yi sürekli izletti ve yargı eliyle sürgün ve hapislere mahkum ettirdi.

Said Nursi'nin "gaye-i hayalim" ve adına Medresetüzzehra dediği 3 dilli eğitim verecek olan üniversiteyi unutturmak istercesine harekete geçen M. Kemal, Van'da Üniversite kurma isteğini yerine getiremeden 10 Kasım 1938'de öldü.

Bediüzzaman'ın Medresetüzzehra serencamı