Bismillahirrahmanirrahim

بِاللهِ وَبِالْيَوْمِ اْلاٰخِرِ 1 Kur'ân-ı Kerim, hikâye ettiği şeyleri ya aynıyla alır veya meâlinin ahzıyla veyahut ibaresinin telhisiyle bir tasarruf yapar.

Birinci ihtimale göre, onların erkân-ı imaniyeden yalnız bu iki rüknü izhar etmeleri, rükünlerin en mühimlerini izhar etmekle sadakatlerini göstermeye işarettir. Ve aynı zamanda, onlardan en ziyade kabule şayan, zûumlarınca bu iki rükündür.

İkinci ihtimale nazaran, Cenâb-ı Hakkın, imanın rükünleri içinde kutup sayılan bu iki rüknü tahsis etmesi, onların kuvvetle iddia ettikleri iman, dine iman olmadığına işarettir. Çünkü bu iki rüknün de muktezasına amel ve itikad etmemişlerdir. ب 'nin tekrarı, her iki rükne olan imanın bir cihetten olmadığına işarettir.

Çünkü, Allah'a iman, Allah'ın vücud ve vahdetine imandır. Yevm-i âhirete iman ise, o günün hak olduğuna ve muhakkak geleceğine imandır.

وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ 1 : S – اٰمَنَّا 2 'ya müşabih olan وَمَا اٰمَنُوا 3 'ya tercihen وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ olarak cümle-i ismiye ile denilmesinde ne hikmet var?

C - Birincisi: Her iki اٰمَنَّا arasında görülen zâhirî tenakuzdan içtinap etmek içindir.

İkincisi: اٰمَنَّا ihbar değildir, inşadır. İnşa, nefiy ile tekzip edilemediğinden وَمَا اٰمَنُوا denilmemiştir.

Üçüncüsü: اٰمَنَّا cümlesinden zımnen istifade edilen نَحْنُ مُؤْمِنُونَ 4 cümlesine nefiy ve tekzibi ircâ için وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ denilmiştir.

Dördüncüsü: Onların adem-i imanlarının devamına delâlet etmek için cümle-i ismiye ihtiyar edilmiştir.

S - Nefyi ifade eden مَا cümlenin evvelinde bulunduğu halde, cümleden istifade edilen devamı nefyetmeye delâlet etmediğinden hikmet nedir?

C - Nefiy, kesif bir harfin medlûlüdür. Devam ise, cümle-i ismiyenin heyet-i hafifesinden istifade edilen bir mânâdır. Binaenaleyh, kesif kesife, yani nefiy, imâna daha karibdir.

S – وَمَا هُمْ بِمُؤْمِنِينَ 'deki haber üzerine harf-i cer olan ب 'nin duhulü neye işarettir?

C - Onların zahiren imanları varsa da, hakikatte imana ehil ve lâyık insanlar olup, mü'minîn sınıfından addedilmediklerine delâlet için مَا 'nın haberi üzerine ب dahil olmuştur.

Dipnot-1: Allah'a ve âhiret gününe.
Dipnot-1: "Onlar mü'min değiller, inanmadılar." Bakara Sûresi, 2:8.
Dipnot-2: İman ettik.
Dipnot-3: İman etmediler.
Dipnot-4: Biz mü'minleriz.

Bediüzzaman Said Nursi
İşârâtü'l-İ'câz