Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması Örgütü (CTBTO) verilerine göre 1945'ten günümüze kadar 2 bin 56 nükleer deneme gerçekleştirildi.

Kuzey Kore'nin hidrojen bombası denediği iddialarıyla tekrar gündemin üst sıralarına taşınan nükleer denemeler, merkezi Viyana'da bulunan Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması Örgütü (CTBTO) Hazırlık Komisyonu tarafından tespit ve takip ediyor.

Nükleer denemeler, özellikle Soğuk Savaş yıllarında hız kazandı.

Yeryüzündeki ilk nükleer silah denemesi, ABD'nin 16 Temmuz 1945'te Alamogordo'daki çöl tesislerinde ilk atom bombasını patlatmasıyla gerçekleştirildi. En fazla nükleer deneme gerçekleştiren ülke ABD, 1945-1992 tarihleri arasında bin 32 nükleer bomba denedi.

İkinci sırada yer alan Sovyetler Birliği ise ilk denemesini 29 Ağustos 1949'da Kazakistan'ın Semipalatinsk tesislerinde gerçekleştirdi. Sovyetler Birliği, 1990'a kadar 715 nükleer bomba denedi.

Fransa 1960-1996 arasında 210, İngiltere 1952-1991 arasında 45, Çin 1964-1996 arasında 45 nükleer deneme gerçekleştirdi.

Hindistan 1974-1998 yılları arasında 3, Pakistan ise 1998'de 2 nükleer deneme yaptı. Kuzey Kore, 2006, 2009 ve 2013 yıllarnda ve sonuncusu geçtiğimiz günlerde toplam 4 deneme gerçekleştirdi.

- Kuzey Kore sorunu

Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Anlaşması'nın (CTBT) 19 Kasım 1996'da imzaya açılmasıyla birlikte nükleer deneme yarışı azaldı. ABD, Sovyetler Birliği, Fransa, İngiltere ve Çin, 1996'dan sonra bir daha nükleer deneme gerçekleştirmedi. Bölgesel problemler yaşayan Hindistan ile Pakistan, 1998'de ikişer deneme gerçekleştirirken, 2000'li yıllarda nükleer deneme gerçekleştiren tek ülke Kuzey Kore oldu. Kuzey Kore, uluslararası toplum tarafından endişe kaynağı olarak görülmeye devam ediyor.

- 8 ülke onaylarsa yürürlüğe girecek

CTBT anlaşmasının yürürlüğe girebilmesi için bütün ülkelerin anlaşmayı hem imzalaması hem de onaylaması gerekiyor. Anlaşma bugüne kadar 183 ülke tarafından imzalanırken, 164 ülke tarafından onaylandı. Rusya, İngiltere ve Fransa anlaşmayı hem imzalayıp hem de onaylarken, Hindistan, Pakistan ve Kuzey Kore anlaşmayı ne imzaladı ne de onayladı. Bütün nükleer denemeleri yasaklayan anlaşma, ABD, Çin, İsrail, İran, Kuzey Kore, Mısır, Hindistan ve Pakistan'ın imzalayıp onaylaması halinde yürürlüğe girecek.

- 337 tesisle denetim

Nükleer denemelerin denetim rejimi ise anlaşmaya uygun olarak gözetim yoluyla yapılıyor. Buna göre dünya genelinde Uluslararası Gözlem Sistemi'ne (IMS) bağlı 337 tesis bulunuyor. Söz konusu tesisler, sismik dalgalar ve havaya yayılan radyoaktif serpintinin algılanmasına dayalı olarak gözlem yapabiliyor. Anlaşma yürürlüğe girdiği zaman, denetçiler şüpheli durum olan yerlerde denetim yapabilecek.

(AA)