"Şu zamanın nazarı evvela ve bizzat saadet-i dünyeviyeye bakıyor ve ahkâmları ona tevcih ediyor. Halbuki, şeriatın nazarı ise evvela ve bizzat saadet-i uhreviyeye bakar, ikinci derecede, âhirete vesile olmak dolayısıyla, dünyanın saadetine nazar eder. Demek, şu zamanın nazarı ruh-u şeriattan yabanîdir. Öyle ise, şeriat nâmına içtihad edemez." (27. Söz'den...)

Bediüzzaman, Ene Risalesi'de (Metin Karabaşoğlu abiyle yaptığımız Risale okumalarında da çok üzerinde iki hafta durduğumuz için aklımda kalmış) 'nefsin firavuniyetinin' üç türlü yansımasından bahseder: Red, tahrif ve inkâr... "(...) Hâlık-ı Zülcelâlin evsâfına müdâhale eder; işine gelmeyenleri ve nefs-i emmârenin firavunluğunun hoşuna gitmeyenleri ya red, ya inkar, ya tahrif eder..."

Ben ne zaman bu kısmı okusam, nefis ve firavun arasında kurulan ilgiden dolayı zihnen kıssa-yı Musa'ya giderim. Orada, Firavun'un, Hz. Musa'yı daha ilk dinlediği anda takındığı tavrı 'red' kavramı içinde değerlendirirken, sihirbazlarının yenilgisinden sonraki tavrını ise 'inkar' şeklinde ele alırım. Çünkü red'de aklın da dahil olduğu bir 'kabul etmeme' anlamı saklıyken; inkar'da, 'şahit olduğu şeyi görmezden gelme' veya 'saklama' anlamları saklıdır. Belki de inkar, diğer kuvvelerin akla baskın çıkıp onu 'görmezden gelmeye' zorladığı bir zemindir.

Gündelik kullanımları da buna yakındır bizde. Mesela; mahkemeler bir davayı usulüne uygun bulmadıkları için reddedebilirler, ama varlığını inkar etmezler. Yine evlilik teklifleri de uygun görülmeyerek reddedilebilir, ama inkar edilmez. Bu nedenle; Firavun'un, şahit olduğu mucizelerden sonraki haleti, bence, redden ziyade inkardır. Allah'ın varlığının şahidi olduğunu, yani reddetmediğini, ancak saklamaya çalıştığınıysa Kızıldeniz'de garkolurken söylediği cümleden anlarız: "Musa'nın ve Harun'un Rabbine iman ettim."

Tahrif kelimesini anlamak içinse kıssanın biraz daha ilerisine götüreceğim sizi. Sözlükte 'değiştirme, karıştırma, bozma, bid'at çıkarma' gibi renklere sahipse de, kelimenin kökeni; 'harflerin yerini değiştirmek'ten geliyor. Ve benim bu fiili kıssa-yı Musa'da daha çok yakıştırdığım kişi Samiri. Çünkü Samiri, Hz. Musa'nın dinini topyekün red/inkar etmiyor. Hatta Taha sûresi, onun İsrailoğullarını saptırırken kullandığı argümanları şöyle naklediyor: "Nihayet Sâmirî onlara böğüren bir buzağı heykeli ortaya çıkardı. Bunun üzerine Sâmirî ve adamları: 'İşte sizin de, Musa'nın da ilâhı budur, ama o unuttu' dediler."

Yani görüldüğü üzere Samiri'nin yaptığı Hz. Musa'nın şeriatını toptan bir red veya inkar değil. Sadece kavramların içlerini kendisine göre doldurarak dini evriltmeye çalışıyor. Hatta Hz. Musa ile yaşadıkları diyaloglarda da söyledikleri manidar: "Sâmirî: 'Onların görmedikleri bir şey gördüm: (Sana gelen) ilâhî elçinin (Cebrail'in) izinden bir avuç (toprak) aldım ve onu (erimiş mücevheratın içine) attım. Bunu, bana böylece nefsim hoş gösterdi' dedi."

Bu ayeti tefsir eden bazı müfessirler bu ayetlerin aslında Samiri'nin tahrifinin detaylarını verdiğini söylüyorlar. "Onların görmediğini gördüm" demekle aslında kastettiğinin "Ben senin getirdiğin vahyin, İsrailloğulları'nın bile görmediği/anlamadığı yanlarını anladım." Yahut "Ben herkesten daha fazla/farklı anladım" anlamlarını içerdiğini ifade ediyorlar.

"Elçinin izinden bir avuç toprak aldım ve onu attım" cümlesinden kastedileninse, kendi malumatının (veya eskinin bilgisinin) içine bir miktar da vahiy bilgisinden kattığını; yani vahiyle onları karıştırıp birlikte sunduğunun ve bu sayede tahrifin hem nefsine, hem İsrailoğullarına hoş geldiğinin beyanı olduğunu söylüyorlar. Yani Samiri, vahyin hakikatini inkar ediyor değil; ama içlerini doldurmada kendi keşfiyatını (onların görmediğini gördüm) ve eskinin bilgisini (erimiş mücevheratın içine attım) da kullanıyor.

Peki, ben bu yazıyı niye yazdım? Şimdi oraya geleyim: Malumunuz, bugünlerde de 'Kur'an müslümanlığına dönmek' diye bir trend var. Bunu hakikaten/hakikatli bir yolla isteyenler bir yana, bir de nefislerine bir günahkâr özgürlük kazandırmak için eline lügatı aldığı gibi Kur'an metinlerine koşanlar var. Bunları, 1400 yıllık dev çınarı bir çırpıda red/inkâr edip "Kökü aslında anlayan biziz" demelerinden zaten ayırabiliyorsunuz.

Sorsanız, belki doğru düzgün Arapça bile bilmiyorlar. Ama ellerinde süper sözlükler mevcut. Onlara bir daldılar mı, tıpkı Samiri gibi, 1400 yıldır kimsenin görmediği manaları görüyorlar; onları etimolojik sihirlerle birbirlerine bağlıyorlar. Sonra içine bir tutam da vahiy atıp önünüze kendi buzağılarını tapılması gereken hakikat gibi dikiveriyorlar.

"Kurban kesmeye gerek yok" diyorlar mesela. "Namaz aslında üç vakittir" diyorlar. Sorsanız, kurcalasanız, daha neler neler dökülüyorlar. Hepsinin kudreti bir lügatçe, bir etimoloji. Zaten Hobsbawm, Darwinizm ve etimoloji arasındaki o meşhur bağıntısını boşuna kurmuyor. Bunlar da almışlar ellerine bir etimoloji sazı; vahyi/dini evriltiyor da evriltiyorlar. Sanırsınız, Arapçayı da ilk bunlar keşfetmişler. Araplara bile Arapçayı öğretebilirler. O derece...

Bu açıdan baktığınızda ne kadar da yolları Samiri'nin yoluna benziyor! Fakat korkmayın kardeşlerim. Bunların gürültüleri fazla, davulcuları çok olsa da Hz. Musa'nın Samiri hakkındaki hükmü belli:

"(Musa ona şöyle) dedi: 'Haydi çekil git. Artık senin için hayat boyunca, 'Benimle temas yok' diye söylemen var (bir vahşi gibi yapayalnız yaşamağa mahkum olacaksın). Hem senin için asla kaçamayacağın bir ceza daha vardır.'" Bunların bahtları da hep Samiri gibi yalnız kalmak. Sebebi ise, yaptıklarıyla ümmetin muhabbetini kaybedip nefretini kazanmak. Ve sonraki hayatlarında "Bana dokunmayın! Bize karışmayın! Benim hayatım! Benim görüşüm! Bence..." deyu sızlanıp durmak. Yani bir Samiri yalnızlığıdır bunların da kaderi...