Bismillahirrahmanirrahim

Mezkur âyetin herbir cümlesinin heyetindeki vech-i intizam:

Evet, kat'iyeti ifade eden ﴾ وَاِذَا قِيلَ لَهُمْ 1 ﴿ 'deki اِذَا kötü ve fena şeyleri men' ve nehyetmek lâzım ve vacip olduğuna işarettir. Failin terkiyle, sîga-yı meçhul ile zikredilen قِيلَ 2 kötü birşeyi nehyetmek farz-ı kifâye olduğuna işarettir.

Menfaat ve lûtfu ifade eden لَهُمْ 3 'deki ل yapılacak nehiylerin, tahkir ve tahakküm suretiyle değil, ancak nasihat tarzıyla lâzım olduğuna işarettir.

﴾ لاَ تُفْسِدُوا 4 ﴿ şöyle bir kıyas-ı istisnaîye işarettir ki: "Böyle yapmayın, aksi takdirde karışıklıklar meydana gelir. İnsanlar arasında itaat rabıtası kesilir. Adalet, ihtilâle inkılâp eder. İttifak ve ittihadın ipleri kopar. Fesat doğmaya başlar. Öyleyse, böyle yapmayın ki fesat olmasın."

﴾ فِى اْلاَرْضِ 5 ﴿ nehyi tekit, zecri idame ettiriyor. Çünkü nasihat muvakkat olduğu için inzicarın devamı lâzımdır. Bu da vicdanın heyecana getirilmesiyle olur. Bu dahi ya şefkat-i cinsiyenin uyandırılmasıyla veya nefret-i umumiyeye maruz kalmak korkusuyla olur. Evet فِى اْلاَرْضِ kelimesi her iki ciheti de temin eder. Zira اَلْاَرْضِ 6 kelimesi, lisan-ı haliyle, "Sizin bu fesadınız nev-i beşere sirayet eder. Nev-i beşerin, bilhassa fakirlerin ve masumların sizlere kötülüğü nedir ki, onlara karşı böyle fenalıkta bulunuyorsunuz? Şefkat-i cinsiyeniz yok mudur? Niçin merhamet etmiyorsunuz? Evet, teslim ettik ki, sizin şefkat-i cinsiyeniz yoktur. Hiç olmazsa nefret-i umumiyeden korkunuz" diye onları ikaz ediyor.

Dipnot-1: "Onlara denildiği zaman." Bakara Sûresi, 2:11.
Dipnot-2: Denildi.
Dipnot-3: Onlara.
Dipnot-4: Fesad çıkarmayın.
Dipnot-5: Yeryüzünde.
Dipnot-6: Yeryüzü.

Bediüzzaman Said Nursi
İşârâtü'l-İ'câz