Muhakkak ki göklerde ve yerde mü’minler için Allah’ın varlık ve birliğine, kudret ve rahmetine işaret eden deliller vardır. (Câsiye Sûresi:3)

On yedinci pencere bu âyetin tefsiridir. İbadet sayılan tefekkürün de penceresidir. Bu penceredeki hakikatlar şöyle maddeleştirilebilir.

1-Yaz aylarında yeryüzünde bitkilerin yaratılışında, intizamsızlığı gerektiren çokluk, zenginlik ve bolluk ile beraber son derece bir uygunluk, intizam görünüyor.

2-Dallarda ve yerdeki meyvelerin ölçüsüzlüğü ve kabalığı gerektiren son derece sur’at ile yaratılmalarında tam ve mükemmel bir ölçü yapılıyorlar.

3-Yeryüzünde açılan çiçekler çok bol yaratılmaları kiymetsiz ve çirkin olmalarını gerektirirken son derece san’atlı görünüyorlar.

4-Ağaç ve bitkilerin programları olan tohum ve çekirdeklerin çok hızlı sümbül ve ağaç olmaları, san’atsız ve basit olmalarını netice vermesi gerekirken, çok maharetli, çok san’atlı ve harika yapıldıkları müşahade ediliyor.

5-Dünyanın her tarafına yayılan ve ekilen tohumların birbirinden uzaklıkları ayrılık ve faklılığı gerektirirken, son derece ittifak ve birlik içinde tezahür ediyorlar.

6- Karışmayı bulaşmayı gerektiren;
a-Yeraltına ekilen ve madde itibariyle birbirine benzeyen tohumların, sümbül vaktinden ayrışmaları;
b-Ağaçlara giren ayrı ayrı maddelerin yaprak, çiçek ve meyvelere çok intizamlı ayrılmaları;
c-Mideye giren karışık gıdaların hücre ve azalara intizamla yerlerini şaşırmayarak girmeleri;
Son derece birbirinden ayrıldıkları ve şaşırmadıkları görülüyor.

7- Rahmani sofralar olan meyve, sebze ve bitkilerin bol bol yaratılmaları, kıymetsiz, ehemmiyetsiz ve çok ucuz olmalarını gerektirirken, san’at itibariyle çok kıymetli ve pahalı görünüyorlar. Benzerlerini yapmak mümkün olmuyor.

Yukarıda sıralamaya çalıştığımız;
Yeryüzünde çok kıymetli şeylerin çok ucuz olmaları;
Çok karışık iken, farklı farklı yapılmaları;
Birbirinden çok uzak olmaları ile beraber, birbirine uygunluk gösterip, benzemeleri;
Son derece kolaylıkla beraber mükemmel yapılmaları;
Çabuk yapılmalarıyla beraber çok ölçülü ve israfsız yaratılmaları;
Bol yaratılmaları yanında son derece san’atlı olmaları;
Son derece sahavet ve çokluk içinde intizamlı olmaları;

Nasıl ki gündüz ışığı, ışık da güneşin varlığına delildir. Bütün bunlar da kudret sahibi, hikmetle iş yapan ve rahmet sahibi olan Allah’ın varlığına şahitlik ederler.

[email protected]