Onlar da bakımsızlıktan yıkılmak üzere. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Şahabettin Öztürk, Van evleri gibi kentin önemli mimari eserleri olan kehrizler, çeşmeler ve kamu yapılarının örneklerinin neredeyse yok olduğunu söyledi.

2011 yılında Van’da meydana gelen depremlerde yüzlerce bina ve konut yıkılırken birçok bina ve konutta kullanılamaz hale geldi. Depremin yıktıkları arasında kentin tarihi evleri de vardı. Yaşanan depremlerin ardından birkaçı ayakta kalan tarihi Van evleri kaderine terk edildi. Evlerin yok olma sebepleri arasında; insanların ilgisizliği, kamu kurum kuruluşlarının gerekli önem ve özeni göstermemelerinin ciddi rolü olduğunu belirten Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Şahabettin Öztürk, Van evleri gibi kentin önemli mimari eserleri olan kehrizler, çeşmeler ve kamu yapılarının örneklerinin yok olduğunu belirtti.

Yıkılan evlerde belgelendirme ve röleve çalışması yaptıklarını söyleyen Öztürk, en son 2011 depreminin ardından yeni bir imar planı gerçekleştirildiğini belirtti. İmar planlarında geleneksel Van sivil mimari örneklerinin hiç birinin dikkate alınmadığını ifade eden Öztürk, "Örneklerden birkaçının dışında hemen hemen tümünün zaman içinde yok olduğuna şahit olduk. Tescilli olan örnek evin hemen doğusunda on metrelik yasal olmayan bir yol açılarak bütünsel mimari değeri de kısmen yok olmuştur. Yer sahibinin başvurusunda da bu hata düzeltilmemiştir. Hatada ısrar edilmiştir. Yani tescilli olan yapıda, maalesef bugünkü imar planında, içerisinden on metrelik yeni bir yol geçmektedir. Bunların tekrar işlevlendirilmesi, mevcut 2013 yılında hazırlanan imar planında da herhangi bir işlevlendirme veya koruma anlamında bir önlem alınmamıştır." ifadelerini kullandı.

Eskiyi yaşatma anlamında yapılacakların hayal ötesinden ileri gitmeyeceğini belirten Öztürk, “Ayakta kalan Van evleri yer itibariyle yüksek rant ve kazanç getiren yerler olduğu için yıkılıp yerine daha büyük, ranta ve kazanca yönelik yapılar inşa edildiği görüldü. Zamanında gerekli önlemler alınsaydı, bir takım çözüm önerileri vatandaşa yardımcı olmak maksadıyla yapılsaydı eminim Van’ın da kendine has bir kültürü olacaktı. Konut mimarisinin örnekleri, gıptayla göstereceğimiz örnekler olacaktı. Artık geriye dönüş mümkün değil. Belki genişçe bir yerde Van Mahallesi oluşturulabilir." dedi.

Van evlerinin dışına tarihi yerlerinde yok olduğunu görüyoruz. Bu yok olan tarihi yerlerden biri de Vali Tahir Paşa Konağı. Konak şimdilerde restore edilmeyi bekliyor. Kültür Turizm Müdürlüğü tarafından tarihi niteliği tescilli olan ve ilim irfan yuvası olarak bilinen Vali Tahir Paşa Konağı da yıkılmaya yüz tuttu. Konak restore edilmezse, diğer konaklar gibi tarih sahnesinden sessizce çekilme tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor.

Van’ın geleneksel mimarisinin günümüze taşınmasında önemli unsurlardan olan tarihi evler, ilgisizlik ve restorasyon yapılmadığından dolayı tahrip olmuş durumda. Temel malzemesi kerpiç ve ayrılmaz parçası ise tandır olan bu evlerin en önemli özelliği ise yazın serin, kışın sıcak olması. Emin Paşa Mahallesi’nde yok olan Vali Tahir Paşa Konağı ise harabe haline dönmüş.

Van İl Kültür ve Turizm Müdürü Muzaffer Aktuğ, yıkılmak üzere olan eski Van evleriyle ilgili bir çalışmanın henüz olmadığını ifade ederek, “Yan yana yapılmak suretiyle 5 tane eski Van evi için Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) ile yeni müze binası yanında bir çalışmamız vardı. Ancak Belediyeden kaynaklanan bir sorunla karşılaştık. Şuanda onunla ilgili de bir çalışmamız da yok." diye konuştu.

Cihan