Türkiye, altyapı eksikliği nedeniyle ucuz Azeri doğalgazının tamamını alamıyor. Uzmanlara göre, 15 yıl süreli gaz alım anlaşması 2007’de devreye girdi. Türkiye, bir an evvel altyapısını yeterli hale getirip kalan sürede kontrattaki miktarın tamamını almalı. Bu şekilde gaz maliyetlerinde önemli avantaj sağlanır.

Türkiye; Rusya, İran ve Azerbaycan ile doğalgaz alım anlaşması yaptı. Üç ülke ile yapılan kontratların içerisinde en avantajlı olanı, Azeri anlaşması. Nedeni, Azeri doğalgazının fiyatı İran ve Rusya’ya göre çok ucuz. Ayrıca anlaşmada, Türkiye asgari alım miktarından fazla gaz çekmesi durumunda fiyat bin metreküp için 45 dolara sabitlendi. Ancak Türkiye, ucuz Azeri doğalgazını altyapı yetersizliği nedeniyle tam olarak alamıyor. Uzmanlar, Azeri gazının avantajına vurgu yaparak, ‘’Anlaşma süresi 15 yıldır ve 7 yılı gitti. En azından altyapı tamamlanarak kalan yıllarda kontrat miktarının tamamı alınmalı. Doğalgaz maliyetleri önemli oranda düşer.” değerlendirmesini yapıyor.

Türkiye, 2013 yılı son fiyat döneminde bin metreküp Rus doğalgazına yaklaşık 425, İran gazına 490 dolar öderken Azeri gazına ise 335 dolar ödedi. Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) verilerine göre, Türkiye-Azerbaycan doğalgaz alım anlaşması (Faz I), 12 Mart 2001 tarihinde imzalandı. Yıllık 6,6 milyar metreküplük kontratın süresi 15 yıl. Türkiye adına anlaşmaya taraf olan kamu şirketi BOTAŞ, ilk doğalgaz alımına 2007 yılında başladı. Kontratın ilk halinde bin metreküp gazın fiyatı 70-120 dolar (alıcı-satıcıyı korumak için) olarak belirlendi. Anlaşmada sonradan yapılan düzenlemelerle fiyat 300 dolar civarına (döneme göre değişiyor) yükseldi. Ancak, değişikliğe rağmen anlaşmanın ilk halinde yer alan asgari alım miktarı üzeri gazın bin metreküp fiyatı 45 dolar maddesi muhafaza edildi. BOTAŞ, konuyla ilgili bilgilendirme yapmıyor.

Türkiye ile Azerbaycan arasında yapılan doğalgaz kontratı, diğer ülke kontratlarına göre fiyat avantajıyla öne çıkıyor. Sektör kaynaklarından alınan bilgiye göre, Azeri gazı, anlaşmadaki değişikliğe rağmen BOTAŞ’ın elindeki en ucuz kontrat. En önemlisi de asgari miktarı üzeri alınan doğalgaz için 45 dolar fiyatı maddesi korunmuş. Bu son derece avantajlı. Aynı kaynaklar konuya açıklık getirdi: BOTAŞ’ın çıkmazı, altyapı yetersizliği. İran ve Azeri doğalgazı aynı hat üzerinden taşınıyor. Tabii, önceki yıllarda İran ile ‘al ya da öde’ye düşülmesi nedeniyle, BOTAŞ, süresinde (5 yıl) gazı geri alabilmek için İran’a ağırlık veriyor. Dolayısıyla, Azeri doğalgazı asgari miktar alınıyor, fakat çok düşük fiyatlı (45 dolar) gaz taşınamıyor. Yapılacak iş, çok hızlı bir şekilde kompresör istasyonları-boru hatları yeterli hale getirilmeli. Aksi halde anlaşmanın süresi bitiyor. Azerilerle yapılan Faz II gazının fiyatı daha pahalı.

doğalgaz fiyatlar nasıl belirleniyor

Doğalgaz fiyatları üçer aylık dönemler halinde belirleniyor. BOTAŞ kaynaklarından alınan bilgiye göre fiyatın hesaplandığı dönemlerde 6 ve 9 aylık petrol ve petrol ürünleri fiyat ortalaması baz alınarak fiyat hesaplanıyor. Fiyat formülünde; doğalgazın güncel alım fiyatı, doğalgaz anlaşmasının sağlandığı dönemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formülde kullanılan ürünlerin geçmiş 6-9 aylık ortalamaları ve anlaşma sağlandığı dönemdeki sabit fiyatlar yer alıyor. Buna göre gaz fiyatları her yıl 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz, 1 Ekim’de yeniden belirleniyor.

Zaman