Enerji konusunun ülkelerin dış politikasında giderek etkin rol oynamaya başladığı günümüzde, Türkmenistan doğalgazının Azerbaycan ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması konusu sıkça konuşulmaya başlandı.

Dünyanın en büyük dördüncü doğalgaz rezervlerine sahip Türkmenistan, enerji alanında büyük ölçekte Rusya'ya bağımlı olan Avrupa'nın bu bağımlılığı azaltmak için başvuracağı ülkeler arasında bulunuyor.

32 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunan, yılda yaklaşık 80 milyar metreküp doğalgaz üreterek küresel enerji aktörü olma konusunda önemli adımlar atan Türkmenistan, bu gazı büyük oranda Çin'e, Rusya'ya, İran'a ve diğer eski Sovyet ülkelerine ihraç ediyor.

Uzmanlar, Türkmen doğalgazının Avrupa'ya iletilmesi halinde, AB ülkelerinin Rusya olan enerji bağımlılığını çok büyük ölçekte azaltacağını ve Rusya'ya rakip olabileceğini söyleseler de bu düşüncenin yine Rusya ve İran'ın etkisiyle yakın dönemde gerçekleşmemesinin mümkün olmayacağında hemfikir.

Rusya ve İran, Türkmenistan'ın stratejik konumu, Hazar Denizi'nin statüsünün henüz belirlenmemiş olması, Türkmen doğalgazının Avrupa'ya gönderilmesinin karşısındaki etkenler olarak gösteriliyor.

"Rusya ve İran, Türkmen gazının Avrupa'ya gitmesini istemiyor"

Azerbaycan Diplomatik Akademisi Üniversitesi Enerji Araştırmaları Merkezi Başkanı Dr. Elnur Soltanov, Türkmen doğalgazının Avrupa'ya iletilmesi konusunun zaman zaman dile getirildiğini, gazın iletilmesi için Hazar Denizi üzerinden Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye veya İran güzergahlarının önerildiğini kaydetti.

Türkmenistan'ın stratejik konumu nedeniyle doğalgazını taşıma sorunu yaşadığını ve boru hatlarına mahkum olduğunu ifade eden Soltanov, "Her ne kadar Avrupa'da çeşitli ortamlarda dile getirilse de Rusya ve İran, Türkmen gazının Avrupa'ya gitmesini istemiyor" dedi.

Rusya'nın Ukrayna olayında görüldüğü gibi Avrupa'ya doğalgaz satarak hem siyasi hem de ekonomik kazanımlar sağladığını belirten Soltanov, rezervler göz önünde bulundurulduğunda Türkmenistan Rusya'ya Avrupa pazarında rakip olabileceğini kaydetti.

Bu durumun Rusya tarafında asla hoş karşılanmayacağını vurgulayan Soltanov, görüşlerini şöyle açıkladı:

"Hazar Denizi'nin statüsünün henüz belirlenmiş olmaması, Rusya'nın siyasi ve askeri yönden güçlü ülke olması ve Ukrayna olaylarında radikalleşmesi göz önünde bulundurulduğunda Türkmen gazının Hazar üzerinden Avrupa'ya taşınması çok düşük ihtimal olarak görülüyor. Bu sadece Avrupa ve ABD'nin Rusya'yı dengeleyebileceği takdirde mümkün olabilir. İran da siyasi ve ekonomik nedenlerle Türkmen gazının Avrupa'ya çıkmasını istemiyor. İki büyük devlet bunu istemediği için, diğer büyük devletler de şimdilik isteksiz olduğu için bu düşünce şimdilik yine düşünce düzeyinde kalacaktır.  Rusya ve İran'a karşı güçlü siyasi irade olmadan gazın Avrupa'ya taşınması yakın zamanda mümkün gözükmüyor. Fakat yine de fırsat düştüğünde hayata geçirmek için bunu konsept düzeyinde koruyacaklar"

"Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan dışişleri bakanları üçlü görüşmesi umut doğurdu"

Dış politika uzmanı Dr. Zaur Şiriyev, Avrupa'nın enerji  güvenliğinin sağlanmasında Türkmenistan doğalgazının önemli bir alternatif olduğunu, teknik açıdan da Hazar Denizi'nde yapılacak hat ile kolay olacağını fakat uzun süredir tartışılsa da üzerinde anlaşma sağlanamadığını kaydetti.

Türkmenistan'ın da Avrupa'ya doğalgaz satmak istediğini fakat uluslararası etkenleri ve bölgede yaşanan olayları göz önünde bulundurarak çekingen davrandığını söyleyen Şiriyev, son dönemlerde oluşturulan Türkiye-Azerbaycan-Türkmenistan dışişleri bakanları üçlü görüşme formatının Türkmenistan’ın tutumunu değiştireceği umudunu doğurduğunu belirtti.

Bu görüşme formatının konuya ilişkin bir arabuluculuk girişimi gibi değerlendirmenin yanlış olacağını ve görüşmede üç ülkeyi ilgilendiren birçok konunun gündeme geleceğini söyleyen Şiriyev, şunları kaydetti

"26 Mayıs'ta (yarın) Türkiye, Azerbaycan ve Türkmenistan dışişleri bakanları Bakü'de bir araya gelecek. Bu konu da mutlaka konuşulacaktır. Türkiye de Türkmenistan gazının kendi ülkesinden geçerek Avrupa'ya taşınmasını arzuluyor. Bu üçlü görüşme, Türkmenistan'ın tutumunu değiştireceği umudunu doğurdu. Türkmenistan ise enerji politikasından şimdilik Asya pazarına daha cazip bakıyor ve burada güçlenmeye çalışıyor. Bu yılın sonbaharında Astrahan'da Hazar'a kıyıdaş ülkelerin devlet başkanlarının zirvesinde Hazar sorununun temel ilkeleri üzerinde mutabakat konusunda hissedilir ilerleme sağlanılacağı taktirde konu politik düzeyde tartışmaya açılacaktır. Fakat Türkmenistan Avrupa enerji güvenliğinde yer almak istese bile Rusya ve İran'ın bunu engelleme gücü bulunuyor."

AA