Osmanlı Devleti’yle Fransa arasında 28 Nisan 1740’da imzalanan yeni kapitülasyon antlaşması ile eskiden Padişahın hayatı boyunca geçerli olan kapitülasyonlar, 1740’dan itibaren daha kapsamlı ve sürekli hale getirildi. Osmanlı Devleti Fransa’nın Rusya ve Avusturya ile imzaladığı Belgrat Antlaşmalarında ki arabuluculuğu nedeniyle bu antlaşmayı imzalayarak Fransa’yı ödüllendirdi.

Bu anlaşma esnasında Osmanlı tahtında I. Mahmud bulunuyordu.

Belki Osmanlı, 28 Nisan 1740'da Fransa'yı ödüllendirdiğini düşünüyordu, ama kendini de aynı şekilde cezalandırmıştı.

Kapitülasyon nedir?

Kapitülasyon, kelime kökeni olarak “antlaşma”dan gelmektedir (it. capitolazioni). Osmanlı’da ise belli ülkelere verilmiş ticari, idari ve adli öncelik ve ayrıcalıklar, kapitülasyon olarak tanımlanmıştır. Adli imtiyazlar yabancı uyruklu iki taraf arasındaki davaların, kendi ülkelerinin hukukuna bağlı olması; ticari imtiyazlar ticaret gemilerinin türk sularında serbestçe dolaşabilmesi ve ticaret yapabilmeleri yanında belli vergi vergi indirimlerinden oluşuyordu.

Kapitülasyonlar neden zararlı oldu?

Aslında Kapitülasyonlar Osmanlı'nın 1740'a kadar en büyük anlaşma silahlarından birini teşkil etmiştir. Kanuni Sultan Süleyman döneminden bu yana sadece Padişahlar ölene kadar sınırlı olan kapitülasyonlar, I. Mahmud dönemi ile daimi hale getirilmiş ve Osmanlı'nın elini güçlendiren Kapitülasyonlar artık Fransa'nın Akdeniz'de İngiliz-Fransız çekişmesindeki tarafını belirlemiştir. Bu da diğer savaşlarda, anlaşma masalarında, Osmanlı Devleti'nin elini zayıflatmaya başlamıştır.

Kapitülasyonların bir diğer riski ise, Coğrafi Keşifler ile Merkantalist bir anlayışa ( Devletlerin kapitalist yapıya geçişi) bürünen Avrupa'nın ihracat prensipleri doğrultusunda Osmanlı Devleti'ni kapitülasyonlar ile Avrupa mallarına bağımlı hale getirmeye başlamıştır. Şimdiler de çokça zikredilen; "Hammadeyi ucuza alıp, ürünü pahalıya satma" anlayışı bu dönemde Osmanlı topraklarını sıkça zorlamıştır. Buna bir de Dünya'ya tam entegre olamayan Osmanlı İmparatorluğunun ekonomik buhranı eklenince, 19.yüzyıldan itibare Kapitülasyonlar Osmanlı'nın sonunu getiren temel etkenlerden biri haline gelmiştir.

risalehaber.com