Risale Haber-Haber Merkezi

Kurulduğu günden bu yana tarihçilerin gündeminden düşmeyen sık sık da ülke gündeminde yer alan Kürt Teali Cemiyeti’nin üye listesi yayınlandı. Özellikle Bediüzzaman Said Nursi’nin cemiyete üye olup olmadığı neredeyse 100 yıldır tartışılıyordu. Nurettin Ceylan’ın İngiliz Ulusal Arşivi’nden bulduğu orijinal belge ile tartışmalar sona eriyor. 50’yi aşkın orijinal belgenin kullanıldığı Gerçeğin Aynasında Bediüzzaman adlı kitapta 20’yi aşkın belge ilk kez yayınlanıyor. Bu belgelerden biri de bütünü ilk kez yayınlanan Kürt Teali Cemiyeti’nin üye listesi.

Bugüne kadar ortaya herhangi bir belge konmadan sadece kişilerin o dönemde kurduğu ilişkilerin kuvvetine göre listeler çıkarılmıştı. Böyle olunca bazı listelerde Bediüzzaman Said Nursi’nin adı geçmekte iken bazı listelerde bu isme rastlanmamaktaydı.

İNGİLTERE RESMİ BELGESİ: KÜRT TEALİ CEMİYETİ ÜYE LİSTESİ

Nurettin Ceylan’ın İngiltere Ulusal Arşivi’nin Forreign Office (Dışişleri Bakanlığı Arşivi) bölümünden aldığı belgede 17 Haziran 1919’da İngiltere Askeri İstihbarat Şefi, İngiltere Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı’ndan daha önce İstanbul’daki Genel Karargah’tan almış oldukları Kürt Teali Cemiyeti’nin yönetmeliğinin bir kopyasını istemektedir. Bu yazıya cevap olarak gönderilen yazıda cemiyetin yönetmeliği ile birlikte tam 20 üyesinin de isimleriyle birlikte haklarında kısa açıklamalara yer verilmiş.

İngiltere Askeri İstihbarat Şefi’nin Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı’ndan Kürt Teali Cemiyeti yönetmeliğinin kopyasını istediği yazı

Belge Tarihi: 17 Haziran 1919, Belge No:91082 FO 371/4191

Askeri İstihbarat Şefi Savaş Bürosu, Londra

Askeri gemi telgrafından 2 Mart tarihinde alınan Kürdistan Terakki Cemiyeti Yönetmeliği, ek bilgi olarak ilişikte sunulur. Kürt Partisinin (cemiyetten söz ediliyor) şu an için Britanya mandasında bağımsız bir Kürdistan için çalıştığı rapor edilmektedir.

Partinin propagandası Serbesti Gazetesi tarafından yürütülmekte ve partinin İstanbul’daki üye sayısı, bu şehirdeki Kürt nüfusunun yarısı olan onbin civarında tahmin edilmektedir. Partinin genel merkezi İstanbul’dadır ve Diyarbekir, Dersim, Siirt, Harput ve Malatya’da yerel bürolar açmış bulunmaktadır. Senato Başkanı Seyyid Abdülkadir aynı zamanda Kürt partisinin de başkanıdır.

Diğer belli başlı üyeler şunlardır:

Kürt Teali Cemiyeti’nin en önemli 20 üyesini gösteren İngiliz belgesi

(FO/371/4191 Belge No/91082)

Bedirhanzade Mustafa Zihni; eski Hicaz Valisi.

Bedirhan Emin Ali Bey; Mustafa Zihni’nin oğlu ve Adrionaple (Edirne) Adliye Müdürü.

Seyyid Mehmet Efendi; Seyyid Abdülkadir’in oğlu.

Seyyid Abdullah Efendi; Seyyid Abdülkadir’in oğlu.

Bedirhanzade Mehmet Ali Bey.

Seyyid Şefik Efendi; şu anda Bitlis’tedir.

Hamza Bey; Müntefik eski mutasarrıfı

Binbaşı Emin Bey

Binbaşı Süleyman Nuri Bey, Malatya

Hambeyzade; bir soylu.

Doktor Mehmet Şükrü Bey; Pera’da oturur.

Hacı Ali Rıza Efendi

Ali İhsan Bey; Koçgiri ileri gelenlerinden

Ali Haydar Bey; Beyzade Mustafa Paşa’nın oğlu

Ahmet Arif Efendi, Kahya Ahmet’in torunu.

Muhammed Nuri Efendi; teoloji profesörü

General Hamdi Paşa; Tedkikat komisyonu üyesi

General Mustafa Paşa; askeri mahkeme üyesi

Mevlanzade Rıfat Bey; Serbesti gazetesi sahibi

İmza: J.Duncan

Tuğgeneral, Karadeniz Ordusu

BELGE GÜVENİLİR Mİ?

Bu soruyu Nurettin Ceylan şöyle cevaplıyor: Belgenin düzenlenme tarihi 24 Mayıs 1919, cemiyetin kuruluş tarihi ise 17 Aralık 1918’dir. Kuruluş tarihi ile belgenin düzenlenme tarihi arasında 6 aylık bir zaman dilimi bile geçmemiş olması oldukça önemlidir. Zira cemiyet henüz kurulmuşken üyelerinde ya da yönetim kurulunda ciddi bir değişme olması beklenemez. Bunun yanında İngilizlerin verdiği bilgilerin de uzun zaman önce alınmış bir istihbarata dayanmış olma ihtimali düşünülemez. Alınan istihbarat en fazla 5 aylık bir istihbarattır. Dolayısıyla belgenin yıllar öncesinden değil de 5 ay öncesinden haber vermesi belgenin güvenilirliğini had safhaya çıkarmaktadır. Belgede verilen 33 maddelik yönetmeliğin 8 Mayıs 1919 tarihli Kürdistan gazetesinden yayınlanan yönetmelikle birebir aynı olması belgenin güvenilir olduğunu gösteren bir başka unsur.

Bunun yanında cemiyetin İngilizlerle belli ilişkiler kurduğu düşünülürse hem yönetmeliğin hem de üye listesinin herhangi bir istihbarat çalışması olmadan direk olarak cemiyetten alındığı düşünülebilir.

BEDİÜZZAMAN KÜRT TEALİ CEMİYETİ’NİN ÜYESİ DEĞİL!

Belgede 20 kişilik liste verilmeden önce bu kişilerin belli başlı üyeler olduğunun söylenmesi oldukça önemli. Zira cemiyetin herhangi 20 üyesinden bahsediliyor olsa bu listede Bediüzzaman Said Nursi’nin olmaması üye olmadığına dair bir delil olmaz. Fakat belli başlı 20 üyeden bahsediliyorsa Bediüzzaman’ın bu listede adının mutlaka geçmesi gerekirdi. Zira Bediüzzaman’ın kendi şöhretini bir tarafa bıraksak bile o sırada Darü’l Hikmeti’l İslamiye’nin üyesidir ve sadece bu vasfı onun bu listede yer alması için yeterlidir. Dolayısıyla Bediüzzaman’ın bu listede yer almaması Kürt Teali Cemiyeti’ne üye olmadığının kesin delilidir. Bununla birlikte o zaman İstanbul’da olan Bediüzzaman, bu cemiyetin üyesi olmuş olsa herhalde Bitlis’te bulunan eski talebesi Seyyid Şefik Arvasi’den daha önemli bir üye olacak ve listeye girecekti.

Aynı şekilde, Bediüzzaman kendi talebesi olan Müküslü Hamza ile birlikte aynı cemiyette yer almış olsa talebesinden daha önemli bir üye olacak ve bu listede yer alacaktı.

Yani Bediüzzaman’ın bu listede yer almaması, listede kendisinden daha önemli üyelerin yer almış olması gibi mantıksız bir savunmayla tevil edilemeyeceğidir. Zira iki talebesinin yer aldığı bir listede Bediüzzaman’ın yeterince önemli bulunmayıp listeye alınmaması düşünülemez.

Bunun dışında Bediüzzaman’ın Müküslü Hamza ile Kürt milliyetçiliğini güden bir cemiyet kurması hiçbir şekilde düşünülemez. Çünkü Bediüzzaman, Müküslü Hamza’da gördüğü Kürtçü tavrını beğenmediğini ve onu bu durumdan kurtarmaya çalıştığını bizzat kendisi anlatmaktadır.

BEDİÜZZAMAN KÜRT TEALİ CEMİYETİ’NE KARŞI ÇIKMIŞTI!

Bediüzzaman’ın Şerif Paşa’nın Ermenilerle yaptığı anlaşmaya gösterdiği tepkisinde sarfettiği bazı sözler yeterince okunmadığı kanaatindeyim. Bu sözlerin üzerinde gerçekten durulmmuş olsa onun Kürt Teali Cemiyeti’ne bakışı zaten büyük ölçüde anlaşılmış olacaktı. Lütfen dikkatlice okuyalım:

İslâmiyet, herhangi bir ırkın (Kürtlerin) diğer bir unsur-u İslâm (Türkler) aleyhine olarak menfi surette intibah hasıl etmesini (karar vermesini) kabul edemez. Binaenaleyh, Kürdleri Müslümanlıktan ayırmak isteyenler, esasat-ı İslâmiyeye muhalif hareket ediyorlar. Fakat bunlar da kimlerdir? Bir-iki kulüpte toplanan beş on kişiden ibaret. Hakiki Kürdler, kimseyi kendilerine vekil-i müdafi olarak kabul etmiyorlar. Onların vekili ve Kürdlük namına söz söyleyecek ancak Meclis-i Mebusan-ı Osmaniye'deki mebuslar olabilir.

Bu ifadelerden Bediüzzaman’ın Kürt Teali ile fikri bir bağının olmadığı gibi bu cemiyete üye olmadığı da kesin şekilde anlaşılmaktadır. Çünkü Bediüzzaman burada Bogus Nubar’la olan anlaşmayı yapan Kürt Teali Cemiyetini (Şerif Paşa bu cemiyetin temsilcisiydi) ağır biçimde eleştirmektedir. Normal bir eleştiriyi cemiyete üye olan biri de yapabilir fakat cemiyetin üyesi olan biri Bediüzzaman gibi “Kürdler kendilerine kimseyi vekil-i müdafi kabul etmiyorlar” diyerek cemiyetin Kürtleri temsil etmediğini, Kürtleri korumaya haklarının olmadığını söylemez.

Kaynak: RisaleHaber.com