Bu makamı işgal edene İMAM denir. İmam; önder, lider, ileri gelen, sözsahibi gibi, anlamlar taşır. O halde Müslüman cemaatin önüne geçip namaz kıldıran kişinin, her yönüyle buna lâyık olması gerekir. Gerek cemaatle namaz kılmak, gerekse bir kişinin öne ge­çip namaz kıldırması, cemaate önderlik etmesi çok yüce maksatlara, feyizli amaçlara yöneliktir. İmamın bunu her haliyle idrâk etmesi ilk hatıra gelen bir husustur.

Bunun için İslâm şeriatı imam olacak kişide bir takım vasıfla­rın bulunmasını dinî bir prensip olarak öngörmüştür

1. Namaz hükümlerini daha iyi bilmesi; cemaatin durumuna göre namazı uzatıp ya da kısa surelerle hafif tutarak sünnete uyması,

2. Kıraatin farz, vâcib ve sünnet miktarını yerine getirmesi,

3. Dinî hükümleri hafife almaması, sünnete bağlı bulunması,

4. Açıktan günah işlememesi, söz ve davranışlarıyla halka ör­nek olması, (Et-Tebyiri / Zeylai - El-Muhit / Serahsi.)

5. İbâdet, özellikle namaz konusunda geniş ve detaylı bilgiye sahip bulunması, (El-Hulasa - Fetâvâ-yi Hindiyye.) aranılan vasıflardır.

Bu sıfatlarda iki kişi eşit durumda olursa, kıraat ilmini ve na­maz konusunu daha iy bilen tercih edilir. (El-Kifaye.)

Bu hususta da eşit olurlarsa, günahlardan daha çok sakınan, helâl ve haram sınırlarına daha çok bağlı bulunanı tercih edilir.

Bunda da eşit durumda olur­larsa, daha yaşlı olanı öne geçer.(El-Hidâye / Merğinani.)

Yaşıt oldukları takdirde; ah­lâkı daha güzel olan öne geçer.

Bunda da eşit olurlarsa, daha soylu olanı öne geçer.

Bunda da eşit olurlarsa, yüzü daha güzel olanı öne geçer.(Fethu'l-Kadîr.)

Bütün bu sıfatlarda daha ileri durumda bulunanın tercih nedeni, cemaatin çoğalmasını ve imamın onlar üzerinde olumlu tesir bırakmasını sağlamaktır. Cemaatin nefret ettiği bir kişinin, imamlık görevini yürütmesinin hiçbir anlamı yoktur. Ancak mecbur kalındığında, böylesine imkân verilebilir. (Tebyinül-Hakaik / Zeylai.)

O halde sözü edilen bütün sıfatlarda eşit durumda olan iki kişi arasında kur'a çekilir veya cemaatin tercihine uyulur.

Bir evde misafir bulunan bir cemaat namaz kılmak istedikleri zaman, aralarında hükümdar ya da kadı yoksa, o takdirde ev sahibinin imam olması daha uygundur. Ancak namaz kıldıracak kadar bilgi ve kıraati yoksa o takdirde cemaatten birini seçip öne geçirmesi efdaldir. Ev sahibi birini seçmediği takdirde, kendine bu hususta güvenebilen ve yukarıda belirtilen sıfatlardan bir kısmını taşıyan kişi öne geçip namaz kıldırır.

Bir evde kiracı, ev sahibi bir de misafir bulunursa, bunlardan kiracının öne geçip namaz kıldırması daha lâyıktır. (Tatarhaniyye - Fetâvâ-yi Hindiye)

(bk. Celal Yıldırım, Kaynaklarıyla İslam Fıkhı, Uysal Kitabevi: 1/291-293.)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet