Geçen ay, ihalelere itiraz bedeli yaklaşık üç kat artırıldı. Fahiş artış sebebiyle son bir aydaki şikâyet başvuruları önceki yıllara göre yarıya yakın azaldı. 22 Mart’tan itibaren uygulanmaya başlanan düzenlemeye göre, şirketlerden 3 bin ile 12 bin lira arasında itiraz bedeli alınıyor. Üstelik şikâyet haklı bulunsa ve ihale iptal edilse bile bu bedel iade edilmiyor. Düşük teklif veren ama elenen bazı şirketler, “İhale iptal edilse ve ben kazansam da elde edeceğim kâr itiraz bedeline gidecek.” düşüncesiyle şikâyetten vazgeçiyor.

Sık sık değişiklik yapılması sebebiyle sürekli tartışma konusu olan Kamu İhale Kanunu’nda geçtiğimiz aylarda Meclis’ten geçirilen torba yasayla yeni değişikliklere gidildi. Değişiklikler içinde ihalelere itiraz bedellerinde iki ve üç kata varan oranlarda artış öngören madde de vardı. Kamu İhale Kurumu (KİK) Başkanı Mahmut Gürses’e göre başvuru bedellerinin yükseltilmesiyle amaç ihale sürecin uzamasına, mal ve hizmet alımının gecikmesine sebep olan gereksiz itirazların önüne geçmekti. Kurum, yeni itiraz bedellerini 22 Mart’tan itibaren uygulamaya başladı. Buna göre yaklaşık maliyeti 500 bin liraya kadar olan ihalelerde itiraz bedeli 3 bin, 500 bin ile 2 milyon lira arasındakiler için 6 bin, 2 milyon ile 15 milyon lira arasındakiler de 9 bin ve 15 milyon lira ve üzerinde olan ihaleler için ise 12 bin liraya çıkarıldı. Değişiklikten önce itiraz bedeli, maliyeti en düşük ihaleler için 1.336 lira en yüksek maliyetli ihaleler için ise 4 bin liraydı. Muhalefetin tepkisine sebep olan değişikliğin hayata geçirilmesinin ardından ihalelerle ilgili KİK’e yapılan itiraz başvurularında dikkat çekici düşüş meydana geldi. 24 Mart-24 Nisan arasındaki son bir ayda itiraz sayısı 269 olarak gerçekleşti. Bu rakam yine mart-nisan arasındaki bir aylık dönemde 2011’de 453, 2012’de ise 406’ydı. Bedellerin aşırı yükselmesi ihalelere giren şirketlerin de tepkisine sebep oldu. KİK’in internet sitesinde, ihalelerle ilgili istek ve şikâyetlerin yer aldığı ‘Serbest kürsü’ bölümünde “İhalelere yönelik itirazen şikâyet bedellerinin artırılması hak aramayı güçleştirmektedir. Geçen yıl 2 bin 675 TL olan başvuru bedelinin bu yıl yüzde 337 artışla 9 bin liraya yapılması haksızlık değil mi?” ifadelerinin yer aldığı şikâyet dikkat çekti.

İhale hukukuyla ilgili davalara yoğunlaşan Kılıç Hukuk Bürosu’nda görevli Kamu Yönetim Uzmanı İlyas Kılıç, itiraz bedellerinin yüksek oranda artırılmasıyla ihalelere düşük teklif verip kazanamayanların da mağdur edildiğine, bu durumun devletin zararına olduğunu söyledi. Devletin ihalelerde yaklaşık maliyeti hesaplarken yüklenici kârını yüzde 5 olarak belirlediğine dikkat çeken Kılıç, “Mal alım ihalesine giren bir bayan müvekkilimiz 65 bin lira teklif veriyor. 98 bin lira teklif veren şirket kazanıyor ihaleyi. Müvekkil konuyu Kamu İhale Kurumu’na şikâyet etmek istiyor. Ancak itiraz bedelinin 3 bin liraya çıktığını duyunca vazgeçti. Eğer itirazında haklı bulunsa, ihaleyi kazansa bile 3 bin lira itiraz, 3 bin lira avukat masrafı olmak üzere 6 bin lira masraf yapacak. Yani elde edeceği kârı giderlere harcayacak.” diye konuştu. Kılıç’a göre itiraz bedellerinin yükseltilmesi ihaleye girenlerin itiraz hakkını kısıtlıyor. Kılıç, bunun yerine KİK’in kadrosunun bütün itirazları hızlı bir şekilde değerlendirilebilecek şekilde güçlendirilmesinin daha doğru olacağını belirtiyor. Başkent Üniversitesi İhale Hukuku öğretim görevlisi avukat Atilla İnan, zaten yüksek olan itiraz bedellerin üç kata varan oranlarda artırılmasının hak arama özgürlüğünü ciddi anlamda kısıtladığını söyledi. Özellikle küçük müteahhitler açısından söz konusu bedelleri vermenin büyük bir külfet oluşturduğunu vurgulayan İnan, “Kamu İhale Kurumu’na başvurmadan idari yargıya gidilemiyor. Oysa idari yargıda başvuru harçları 120 lira. İtiraz bedellerinin bu denli yüksek belirlenmesi yargıya başvurma savunma hakkı açısından Anayasa’ya aykırı. Mağdur olanlar konuyu Anayasa Mahkemesi’ne götürebilir.” diyor.

Son yıllarda itiraz edilen ihalelerin toplam ihalelere oranı yüzde 5’lere yaklaştı. Geçen yıl mal, hizmet ve yapım ihaleleriyle ilgili KİK’e 5093 şikâyet yapılmıştı. İtirazların 1.138’i belediyeler, 1.093’ü ise Sağlık Bakanlığı’nın ihaleleriyle ilgiliydi. KİK, değerlendirmeye aldığı şikâyetlerin 3 bin 51’ini reddetti. 1.538 şikâyet için düzeltici işlem kararı verilirken, 308 ihale iptal edildi. İtiraz bedellerinin artırılmasıyla bu yıl şikâyet rakamlarının ciddi miktarda azalması bekleniyor.

Zaman