II. Abdülhamid Han Musul'daki petrol bölgelerini neden hanedanın üzerine tapulamıştı?

Sultan II. Abdülhamid Musul ve Kerkük' te petrol olduğu belirlenen yerleri özellikle hanedan adına Hazine-i Hassa'ya satın aldırıyor ve böylece şahsi mülk haline getirilen bu emlakin iştahları kabarmış emperyalist ülkelerin petrol kartellerinin pençesine düşmesine mani oluyordu.

Farklı tarihlerde çıkardığı üç ayrı irade-i senniye (ferman) ile potansiyel petrol bölgelerini garantiye alan Sultan, buraları günün birinde bir başka devlet tarafından işgal edilse dahi şahsi mülk olduğu için hanedan tarafından üzerinde hak iddia edilebileceğinin farkındaydı.

İttihatçılar 1908 yılında çıkardıkları bir kanunla Sultanın azine-i Hassa'ya satın aldırdığı petrol bölgelerini devlet hazinesine aktarmış, ancak buraları çok geçmeden, 1918'de İngiliz işgaline uğrayınca Sultan'ın haklılığı ortaya çıkmış, yeni Sultan Vahidüddin durumu düzeltmek için 1920 yılında son bir hamle yapmış ve bu yerleri hanedanın üzerine geçirmişse de İngilizler bu düzenlemeyi işgalden sonra yapılmış gerekçesiyle kabul etmemiş, böylece işgal edilmesine rağmen petrol gelirinden elde edilebilecek muazzam servetten Osmanlı Devleti mahrum bırakıldı

Bu o kadar yüklü bir servetti ki, Kalust Gülbenkyan adlı Kayserilibir uyanık Ermeni mühendis, Musul petrolleri üzerine oturan Turkish Petroleum Company, Türkçesiyle Türk ve İran Petrol şirketlerinden %5 hisse koparmış ve sadece bu kadarcık gelir bile kendisini dünyanın sayılı zengin insanlarından biri yapmaya yetmişti.

Bir de İngilizlerin Musul görüşmelerinde bize teklif etmeyi düşündükleri %25 hisse kaybedildi. Musul petrollerinin kökünden değil, gelirinden , %25 değil %10 oranında, süresiz değil 25 yıl süreyle gelir elde edebilmişken bu ödemeleri bile doğru dürüst alamamış, alamadığımız için de sonraki yıllara devrederek bütçede yeni bir kalem olarak Musul petrollerinden kalan alacaklarımız yansımaya devam etmiştir.

Yalnız bir defaya mahsus 500 bin sterlin alarak Musul defterini kapattığımız bilgisi doğru değildir. 1945 yılı hariç 1951 yılına kadar ödenmeye devam edilmiş ve 1954 yılında ek bir ödeme yapılmıştır.

Derin Tarih