Harf inkılabı ve dil devrimi ile soykırıma uğradık

Harf inkılabı ve dil devrimi ile soykırıma uğradık

Mehmet Doğan: Kültürümüzün iki büyük darbe aldığını hiçbir zaman unutmamamız gerekiyor. Harf inkılabı ve dil devrimi. Zihnimiz daraltıldı, ifade imkanlarımız kısıtlandı!

Yazar, fikir adamı, Türkiye Yazarlar Birliği Şeref Başkanı D. Mehmet Doğan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Özel Ödülleri’nde ‘Yazın’ alanında ödülün sahibi olunca bir açıklama yaptı: “Yazın ödülünü reddediyor, edebiyat ödülünü alıyorum” dedi. Doğan’ın bu açıklamasından sonra ödülün adı değişti, ‘Edebiyat’ oldu. Yaşamı boyunca Türkçeye yaptığı büyük katkılar ve bu alanda ortaya koyduğu eserler nedeniyle adı ‘Büyük Türkçe Sözlük’le özdeşleşen D. Mehmet Doğan’la konuştuk.

KÖKSÜZ VE UYDURMA BİR KELİME

Kültür ve Turizm Bakanlığı Edebiyat Ödülü’nü almak size neler hissettirdi?

Doğrusu beklemiyordum, beklenti içinde değildim; hatta ummuyordum. Açıklamayı duyunca, ‘var bunda da bir hayır!’ diye düşündüm. Elbette vardı. Açıklamaya göre bana ‘yazın’ ödülü verilmişti! Elli yıldır yazıyorum; bu benim yazı hayatımdan dahi köksüz ve uydurma bir kelime! Güya “yaz-mak” mastarından türetilmiş. Türkçede -ın diye bir ek yok. Olsaydı, bozmaktan bozun, kızmaktan kız-ın, gezmekten gez-in, azmak-tan azın gibi kelimelerimiz olurdu! Binlerce yıllık köklü edebiyatımız var, yarım asrı bile bulmayan uydurma ‘yazın’ımız. Bu terazu bu sıkleti çekmez! Bu ödülü reddetmek için güzel bir vesile olabilirdi. Fakat bu bir devlet tevcihi idi. Devletle kavga bizim terbiyemize mugayirdir. Bir hata yapılmıştı. Düzeltilmesine vesile olacak ve müzminleşmiş dil meselesine dikkat çekecek bir açıklama yaptım: ‘Yazın ödülünü reddediyor, edebiyat ödülünü alıyorum’ diye. Bilahire Nabi Bey aradı; yanlışlık yapıldığını düzeltileceğini ve zaten ödül yönetmeliğinde ‘edebiyat’ kelimesinin kullanıldığını belirtti.

KÜLTÜRÜMÜZÜN ALDIĞI İKİ BÜYÜK DARBE: HARF İNKILABI VE DİL DEVRİMİ

Günlük konuşma dilinde artık daha az kelime kullanılıyor, insanlar sözlüğe, imla kılavuzuna bakmayı pek önemsemiyor. Bu konu hakkında yorumunuz nedir?

Kültürümüzün iki büyük darbe aldığını hiçbir zaman unutmamamız gerekiyor. Harf inkılabı ve dil devrimi. Zihnimiz daraltıldı, ifade imkanlarımız kısıtlandı! Çünkü kelimelerimizi kaybettik! Cumhuriyete geçtiğimizde aydınlarımızın kullandığı sözlüklerin en azı 30 bin kelimelikti. Dil Kurumu’nun 1945’te yayınlanan ilk sözlüğünde 20 bin kelime bile yoktu! Ki bu kelimelerin neredeyse yarısı yeni uydurulmuş kelimelerdi, kullanım değeri belirsizdi veya yoktu. Müthiş bir tasfiye ile (‘soykırım’ bile diyebiliriz) karşı karşıyaydık. Bunun ciddi sonuçları oldu. Günlük dilde daralma en görünür kısmı bu halin. Günlük dilde kullandığımız kelimelerle turistlerle anlaşabiliriz, fakat oturup doğru dürüst konuşamaz, sohbet edemeyiz. Dil yanlışları günlük gazetelerde, televizyonlarda ve radyolarda almış başını gidiyor. Sosyal medya denilen ve kuş dili konuşulan mecrayı hiç kaale almadan söylüyorum bunu. Silkinmemiz, kendimize gelmemiz lâzım.

DEVLET KURUMLARI BATI DİLLERİNDEN ALINMA KELİMELERİ KULLANMAKTA ADETA YARIŞ EDİYOR

Artık daha çok yabancı kelime kullanılıyor. Bu dilimize nasıl bir zarar veriyor? Dilde yabancılaşma için neler söylersiniz?

Siz dilinize zarar verirseniz, onun sistemini, yapısını zedelerseniz başka dillere alan açarsınız. Dil devrimi ile bu yapılmıştır. Yüzyıllar boyu kullandığımız anlam alanları oturmuş kelimeler yerine yeni kelimeler koymak, bu kelimelerin bu mânaları taşıyacağı anlamına gelmez. Örnek ‘eğitim’ kelimesi. Terbiye karşılığı uydurulmuş, fakat bu anlamı dahi karşılayacak gücü gösterememiştir bu kelime. Kelimelerimiz yasaklanınca, unutturulunca yerine öztürkçelerinin kullanılacağı sanılmıştır. Bugün en başta devlet kurumları batı dillerinden alınma kelimeleri kullanmakta adeta yarış ediyorlar. Devlet kurumları doğru Türkçeye yönlendirilse, mesele büyük ölçüde halledilebilir.

Kaynak: Erkut Tezerdi-Karar

HABERE YORUM KAT
YORUM KURALLARI: Risale Haber yayın politikasına uymayan;
Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve BÜYÜK HARFLERLE yazılmış yorumlar
Adınız kısmına uygun olmayan ve saçma rumuzlar onaylanmamaktadır.
Anlayışınız için teşekkür ederiz.