Hangi benler güvenli, hangileri riskli olarak kabul edilir? Benlerin tehlikesi nedir? Erken teşhis için ben takibi şart mıdır? Benler hakkında en çok merak edilen soruları Dermatolog Dr. Elif Ebru Güner cevapladı.
 
Genetik yapımıza ve aile öykümüze göre benlerin 1/3'ü doğuştan, 2/3'ü sonradan gelişiyor. İnsanlar benlerin çoğunun doğuştan olduğunu sonradan gelişenlerin sakıncalı olabileceğini düşünüyor. Oysa kişide yaklaşık olarak 30 yaşına kadar yeni ben gelişimi devam edebiliyor. DDr. Elif Ebru Güner benler hakkında en çok merak edilen soruların yanıtlarını ve risk grubunda olanların alabileceği önlemleri anlatıyor:

'Özellikle ten rengi açık olanlar daha büyük risk faktörü içeriyor.'

'Özellikle güneş ışınları, gebelik, hormonal değişimler var olan benlerin değişmesinin ve yeni benlerin gelişmesinin en büyük sebeplerindendir. Gebelik dönemi içerisinde hormonal aktivite değiştiği için kadınlar benlerinin büyüdüğünü ve yeni benlerin oluştuğunu fark ederler. Aynı şekilde bazı tedaviler de benlerde değişikliğe neden olabilir.'

'Benleri etkileyen bir diğer faktör de ultraviyole ışınlardır. Özellikle yaz mevsiminde bulunduğumuz coğrafi konum nedeniyle yoğun ölçüde ultraviyole ışınlara maruz kalıyoruz. Elbette ki sadece yazın değil, kış aylarında da ultraviyole maruziyeti devam ediyor. Özellikle ten rengi açık olanlar daha büyük risk faktörü içeriyor. Dünya dermatoloji örgütü tarafından belirlenen kriterlere göre, açık renkli, çilli ve kızıl saçlı kişiler daha yüksek risk kategorisinde yer alırlar. Çünkü açık ten rengine sahip insanlarda melanin yani koruyucu renkteki pigment sayısı normale göre azdır.'

'Özellikle çapı 20 cm ve üzeri olan benler çok büyük kanser riski taşıyor!'

Dermatolog Dr. Elif Ebru Güner 'Doğuştan olan benlerin bazıları çok küçük çaplı, bazıları daha büyük çaplı oluyor' diye konuşuyor: 'Özellikle çok büyük çaplı olan bazen üzerlerinde tüy bulunan ya da bulunmayan koyu renkli veya açık renkli benler olabiliyor. Bunlara konjenital (doğuştan gelen benler) adı veriliyor. Bunların özellikle çapı 20 cm ve üzeri olanları çok büyük kanser riski taşıyor. O yüzden onları çoğu zaman aldırıyoruz. Hasta, çocuk dahi olsa benler aldırılıyor.'

Benlerin tehlikesi nedir? Erken teşhis için ben takibi şart mıdır?

'Benler malign melanom yani bir tür deri kanserine neden olur. Malign melanom çok kötü prognozlu ve hızlı seyreden bir kanserdir. O yüzden de erken teşhis etmek çok önemlidir ki hızlıca vücuttan uzaklaştırılabilsin. Malign melanom, 1/3 oranında var olan benden, 2/3 oranında normal deriden de gelişebilir.'

'Malign melanom açısından erken teşhis çok önemlidir. Bulunduğu seviyeyi, derideki kalınlığını, çapını ne kadar erken bilirsek hastanın ömrünü uzatma şansımız o kadar yüksek oluyor. Çünkü tümörlerin bazı tiplerine göre sağ kalım oranları düşüyor. Unutmamak gerek ki tümörler yayıldıktan sonra tedavinin başarı oranı çok düşüyor.'

Çirkin ördek belirtisine dikkat!

'Dünya Sağlık Örgütünün yayınladığı bilgiler doğrultusunda ulaşılan nokta; kişinin doktora gitmeden önce kendi vücudunu değerlendirmesi gerektiği yönünde. Her sene en az iki saatini ayıracağı bu değerlendirmede, kişinin yapacağı şey elbiselerini çıkararak vücudundaki bütün oluşumları gözlemlemek. Burada vücudundaki genel dağılıma ve benlerinin var oluşuna bakması gerekir. Kişilerin bunu her sene yapmasını istiyoruz. Çünkü biz doktor olarak görsek ve takip etsek bile gene de kişinin kendi vücudunu bilmesi çok daha etkili olmaktadır.'

'Benler genelde birbirine benzeyen dağılımlar gösteriyor. Ama eğer baktığınızda birbirine benzemeyen, çap-büyüklük-renk-simetri olarak farklılık arz eden bir şey görülüyorsa biz buna çirkin ördek belirtisi (ugly duckling sign) diyoruz. Bu kişi zaman kaybetmeden kesinlikle doktora danışmalıdır. Bunun dışında beninizde bir büyüme, kaşınma ya da kanama gibi herhangi bir değişim fark ederseniz yine hekime başvurmalısınız.'

Ben haritası ile ben takibi nasıl yapılır?

'Ben haritası kişinin benlerine ister el cihazları ister diğer cihazlarla bakılmasıyla, benlerinin kayıt edilmesidir. Hasta 8 ayda bir geldiği zaman eski görüntüyle yeni verileri kıyaslıyoruz, değişiklikler meydana gelmiş mi onlara bakıyoruz.'

'Ben haritası çıkarılırken tek tek hangi bölgesinde ne tür benler var işaretleniyor. Benler tehlikeli mi değil mi işaretleniyor. Özellikle el ve ayak tabanındaki benler çok riskli olarak kabul ediliyor. Çünkü el ve ayaklar travmaya maruz kalan bölgeler olduğu için sürekli değişime uğrayabilir.'

Her türlü ben alınabilir mi? Alınmasının tehlikeli olduğu durumlar söz konusu mu?

Toplumda 'Bene dokunulmaz' şeklindeki kanaate rağmen, Dermatolog Dr. Elif Ebru Güner'e göre, her türlü ben alınabilir: ''Bene dokunulduğunda kanser olma riski artar' gibi yaygın bir kanı olsa da, bizler yüksek riskli ben gördüğümüz zaman çıkarıyoruz. Diyelim ki ben çıkarıldı patolojiye gönderildi, iyi bir cerrahi sınırla alınıp patolojiye giderse, tümörün devam edip etmediği patolojide çıkıyor. Eğer devam ediyorsa hasta tekrar ameliyat olur. Yani her şekilde alınmasının zararı yok. Tümörün veya benin vücutla bağlantısı kalmadığından dolayı herhangi bir tehlikesi bulunmamaktadır. Lazerle dondurarak ya da yakarak ben tedavisi olmaz. Benler lazerle değil de cerrahi müdahale ile alınmalıdır. Sadece et benleri dermis dokusunda olduğu için lazerle yok edilmeye müsaittirler.'

'Riskli benlere sahip olan kişiler kesinlikle fiziksel filtreli güneş koruyuculardan kullanmalılar.'

'Benlerin artmasını engellemek için güneş koruyucu kullanmak çok önemli! İnsanların fiziksel koruyucuları tercih etmeme sebebi, eskiden bu koruyucuların cildin üzerini bembeyaz yapmasıydı ama şimdi teknolojik gelişmelerle korucular inceltilerek daha kullanışlı hale getirildi. %18,6 çinko oksit içeren güneş koruyucular, cildinizi çok yüksek oranda güneşten koruyorlar. İçerisinde hiç kimyasal madde bulunmuyor. Çocuklarda kullanılması tavsiye ediliyor. Güneş koruyucuyu güneşe çıkmadan yarım saat önce sürmek gün içerisinde de 2-3 saatte bir yenilemek gerekiyor. Kışın bir kez sürseniz yetebilir. Yazın ter ve hareketle aşındığı için tekrar sürmek gerekiyor. Riskli benlere sahip olan kişiler kesinlikle fiziksel filtreli güneş koruyuculardan kullanmalılar.'

Sizler de güneşten korunun ve yıllık ben kontrollerinizi ihmal etmeyin. Özellikle yukarıda belirtilen riskli benlere sahip olduğunuzu düşünüyorsanız bir uzmana danışmanızda yarar olabilir.

Yeni Şafak