Ortadoğu coğrafyası yakın dönemin en kırılgan dönemlerinden birinden geçerken, birçok bölgede mevcut denklemi değiştirebilecek yönde hamleler yapılıyor. Uluslararası toplum Suriye ve Irak’ta yaşanan tartışmalara ve çatışmalara kilitlenirken, Filistin’de de yeni bir dönemin başlangıcı olarak sayılabilecek bir adım atıldı. Uzun yıllardan bu yana işgalci İsrail’in ablukası altında bulunan Gazze’de, Hamas yönetimi Filistin’in birliğinin sağlanması için önemli bir adım attı.

Türkiye’nin de daha önce dile getirdiği Filistin’de uzlaşı hükümetinin kurulması teklifi, Hamas’ın Gazze’deki İdari Komiteyi feshetme kararı alması ile birlikte yeniden gündeme geldi. Hamas’ın birlik hükümetinin kurulması için El Fetih Hareketi’ne ‘açık çek uzatması’ olarak yorumlanan bu kararın arka planı ise bölgede yaşanan gelişmelerle ve Hamas’ın açıkladığı yeni yol haritası ile de yakından ilişkili.

Filistinli siyasi aktörler arasındaki bölünmüşlük, birliğin sağlanmasının önündeki engeller ve İsrail’in baskısı, Hamas’ın yeni döneme yönelik bir yol haritası hazırlayabileceği beklentilerini ortaya çıkardı.

Arap Baharının bölgesel etkisi

Hamas ve Filistin direniş hareketi özellikle Arap Baharı sonrasında yeni bir politika yapımı süreci ile karşı karşıya kaldı. Tunus’ta başlayıp bölgede domino etkisi yapan değişimin Mısır’da yaşanan askeri darbe ile yara alması, Müslüman Kardeşler Hareketine yönelik artan baskılar, Hamas’ın bölgedeki konumunu da etkiledi. Özellikle darbeci Sisi rejiminin, Müslüman Kardeşleri ‘terör örgütü’ ilan etmesi ve uluslararası alanda BAE ile birlikte Müslüman Kardeşler karşıtlığı üzerinden sürdürdüğü politikanın Batılı ülkelerden de destek alması, Müslüman Kardeşlerle aynı geçmişten gelen Hamas’ın pozisyonunu değiştirebileceği tartışmaları gündeme taşıdı.

Özellikle Mısır’da yaşanan askeri darbe, İsrail’in saldırıları ve ambargosu nedeniyle bölgede sıkışan Hamas’ın pozisyonunu etkiledi. Buna bir de bölgedeki konjonktür eklendiğinde, Hamas’ın yeni döneme dönük bir siyaset izlemesi zaruri hale geldi. Filistinli siyasi aktörler arasındaki bölünmüşlük, uzlaşının önündeki engeller ve İsrail’in etkisi, Hamas’ın yeni döneme yönelik bir yol haritası hazırlayabileceği beklentilerini ortaya çıkardı.

Trump-İsrail yakınlığı

Bunun yanı sıra Kasım 2016 seçimlerinde ABD’nin yeni başkanı seçilen Donald Trump’ın Filistin politikasının belirsizliklerle dolu olması ve İsrail’e yakın bir politika izleyeceğinin sinyallerini vermesi, Filistin merkezli siyasi karar vericileri yeni döneme hazırlanmaya itti. 2016 yılı itibari ile Hamas içerisinde kurumsal ve stratejik bir değişim için çalışmaların başladığı uluslararası basına yansıdı.

Yeni strateji belgesi ve değişim

2017 yılına gelindiğinde bu yöndeki en önemli adım Hamas’ın açıkladığı yeni strateji belgesi oldu. 42 maddeden oluşan yeni strateji belgesini Katar’ın başkenti Doha’da açıklayan Hamas’ın Siyasi Büro Şefi Halid Meşal, belgenin Hamas’ın yeni döneme hazırlığının göstergesi olduğunu söyledi. Meşal’in açıkladığı yeni strateji belgesinde, 1967 sınırları içerisinde bir Filistin devletinin kurulması, Yahudilere ve aşırıcı gruplara yönelik bakış açısına yer veriliyordu. Mücadelenin Yahudilerle değil, Siyonist proje ile olduğu vurgusu yapılıyordu.

Strateji belgesinde başkenti Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulması için mücadelenin sürdürüleceği ifade ediliyordu. Uzmanlara göre, strateji belgesindeki en önemli dönüşümlerden biri mücadelenin Yahudilerle değil Siyonist proje ile olduğunun vurgulanmasıydı. Bir diğerinin de 1967 sınırları temelinde bir Filistin’in bağımsızlığı fikrinin öne çıkarılması oldu.
Heniyye’nin seçilmesi

Hamas'ın Siyasi Büro Başkanlığı için yapılan seçimde Halid Meşal'in yerine gelerek Hamas'ın yeni lideri olarak seçilen İsmail Heniyye, hayatı boyunca Filistin direnişi içerisinde yer almış bir isim. Mülteci kampında büyüyen ve pragmatist olarak tanınan Heniyye’nin Filistin başbakanı olarak sürdürdüğü görevi, Gazze Şeridi'ndeki Hamas ile Fetih arasındaki çatışmaların Haziran 2007'de zirveye çıkması üzerine Filistin Devlet Başkanı Abbas tarafından sona erdirildi.

Bugün gelinen noktada Hamas, Gazze'deki İdari Komiteyi feshederek, 11 yıldan bu yana Fetih Hareketi ile devam eden husumeti bitirme konusunda önemli bir adım attı.
Atılan yeni adımla birlikte yeniden seçimlere gidileceği açıklandı. Hamas'ın Gazze'deki İdari Komiteyi feshederek yönetimi Filistin hükümetine devretmeye hazır olduğunu açıklaması, El Fetih tarafından olumlu karşılandı.

Bölünmenin geçmişi
Hamas ve El Fetih 2007'de Gazze Şeridi'nde çıkan karşılıklı çatışmaları sebebiyle ayrılığa düşmüştü. O tarihten bu yana Hamas Gazze'yi, El Fetih ise Batı Şeria'nın İsrail işgali altında bulunmayan bölgelerini kontrol ediyor ve iki örgüt arasında gerçekleşen birlik hükümeti girişimleri başarısızlıkla sonuçlanıyor.
Mısır'daki El Fetih delegasyonunun başında bulunan Azzam al-Ahmad, "Bu adım Filistin siyasetinin birliğini güçlendirecek ve halkımızın acı çekmesine yol açan derin ayrımı ortadan kaldıracak" ifadelerini kullandı.

Körfez krizinin Hamas'a etkisi

Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn ve Mısır’ın ‘terörizmi desteklemekle’ suçladıkları Katar’la diplomatik ilişkileri kesmesi ve abluka uygulaması, Hamas’ın bölgesel konumunu da etkiledi. Nitekim ablukayı uygulayan ülkelerin krizin çözümü için öne sürdükleri 13 madde içerisinde Katar’ın Hamas ile kurduğu ilişkilere de göndermede bulunuluyor ve Hamas’a verilen desteğin kesilmesi isteniyordu. Bu durum Körfez ülkelerinin Katar’ın yanı sıra Hamas’ı da etkileme siyaseti izlediğinin bir göstergesi oldu. Doha yönetiminin söz konusu maddeleri reddetmesi Hamas’ın elini rahatlatsa da bölgedeki krizin sürmesi Hamas’ı da etkiledi. Nitekim aynı dönemde hem Mısır hem de BAE yönetimleri, Filistin’deki bölünmeden yararlanarak Hamas ve El-Fetih üzerindeki baskıyı artırdı. Bu durum Hamas başta olmak üzere Filistin içerisindeki siyaset yapımcıları için yeni döneme göre adım atmaya zorladı.

Mısır'ın rolü

Hamas Siyasi Büro Şefi İsmail Heniyye’nin Filistin’de siyasi bölünmüşlüğü sona erdirmek için açıkladığı ‘İdari Komiteyi feshetme’ kararının Mısır’da gerçekleşen görüşmeler neticesinde alındığı açıklandı. Filistin uzlaşı hükümetinin kurulması yönündeki en somut adımlardan biri olan İdari Komitenin feshedilmesi kararı, Hamas ile El Fetih arasındaki bölünmenin sona erdirilmesi ve dolayısıyla Filistin’in birliğinin sağlanması için önemli bir adım olarak değerlendiriliyor.

Hamas Hareketi ne zaman kuruldu?
Hamas, Şeyh Ahmed Yasin tarafından İslami Direniş Hareketi’ni Müslüman Kardeşler Cemaati’nin Filistin temsilcisi olarak Dr. Abdülaziz Er Rantisi, Dr. Mahmud Ez Zehhar ve diğer üyeleriyle birlikte kuruldu.
Resmi kuruluş tarihi 1987 olarak bilinse de geçmişi farklı isimlerle 1948 yılından önceye uzanmaktadır. Eylül 2000’de başlayan ve Aksa İntifadası adıyla da bilinen Birinci İntifada'da temel rol oynayan Hamas, 1987’de çıkan Birinci İntifada'nın da baş aktörüydü.

Yeni Şafak