Gine, Sierra Leone ve Liberya (bahar aylarından beri Ebola salgınıyla mücadele eden ülkeler) bu hafta Addis Abeba'da (Habeşistan) 24. Afrika Birliği Zirvesi'nde dış borçlarının silinmesi ve diğer Afrika ülkelerinin desteğini sağlamak için bir araya geliyor.

26 Ocak'ta Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomi Kokmisyonu (CEA) Yürütme Başkanı Carlos Lopes söz konusu ülkelerin bu talebine destek verdi. Lopes Afrika Birliği ülkeleri Dışişleri Bakanlarının yer aldığı toplantıda "zorluklarla mücadele eden" bu ülkelerin "durumlarını düzeltmek için borç yükünün hafifletilmesine ihtiyaçları olacağını" ifade etti. CEA Aralık ayında uluslararası topluma Batı Afrika'daki söz konusu üç ülkenin dış borçlarının tamamen silinmesi için harekete geçme çağrısında bulunmuştu. Benzer bir çağrıyı daha önce, Kasım'da, ABD'de dile getirmişti.

İlk Ebola vakasının görüldüğü 24 Mayıs 2014'ten beri Sierra Leone'de salgın ülkenin dört bölgesinde de ölümlere neden oldu. Son iki hafta içerisinde ülkede üç yüz yeni ebola vakasının kayıtlara geçtiği ülke, Ebola salgınına maruz kalmadan önce de ciddi ekonomik sıkıntılarla karşı karşıyaydı. Dünya Bankası bu yıl salgın felaketinden önce yüzde 8,9 oranında bir büyümenin beklendiği ülke ekonomisinde yüzde 3 daralma bekliyor. 

Liberya'da demir ve kauçuk sektörü gerilemeye başladı. Gine'de seçim yılı olduğu için ülke yatırımcıların temkinli davranışları ve dolayısıyla bütçe gelirlerinin daralmasıyla karşı karışıya kalacak. Uluslararası Para Fonu ülke için yüzde 0,5'ten fazla bir büyüme oranı öngörmüyor.

BATI AFRİKA EKONOMİLERİNİN DESTEĞE İHTİYACI VAR

Ebola salgının başlangıcından beri Gine ekonomisinin 100 milyar franklık (Gine frangı-yaklaşık 12 milyon 500 bin avro) gelir kaybına uğradığını belirten Gine Ekonomi Bakanı Muhammed Diare "Ekonomilerimiz zor durumda, Ebola salgınının sonuçları en az 2016'ya kadar etkisini hissettirecek. Önümüzdeki üç yıla ilişkin borç yükünün azaltılması bütçe finansmanı kapasitesinin artmasına imkan sağlayabilir" dedi. Gine yaklaşık 1 milyar 500 milyon avroluk dış borç ödemeleri için her yıl 64 milyon avro tahsis ediyor. Bakan Diare'nin ayrıca "Devlet bütçesi küçültülmek zorunda. Afrika Birliği'nin siyasi desteği ve IMF'nin vereceği bir kararla bu borcun iptal edilmesine ihtiyacımız var." dediği bildirildi.

Gine Devlet Başkanı Alpha Conde, Konakri'den (Gine'nin başkenti) Addis Abeba'ya kadar (Habeşistan'ın başkenti ve Afrika Birliği'nin merkezi) her yerde söz konusu üç ülkenin toplam borcunun iptali için her görüşmesinde konuyu ısrarla gündeme getirerek mücadele veriyor. Bir çözüm kararına imza atması beklenen Afrika Birliği Zirvesi'ne karşı Alpha Conde, Nijer, Benin ve Güney Afrika'nın desteğini ve son haftalarda Konakri'ye ziyarette bulunan ülke temsilcilerinin desteğini sağlamak için çaba sarf ediyor. Addis Abeba'daki zirveye katılmadan önce konuyu Paris'te yapılan bir toplantıda Fransız mevkidaşı François Hollande'la müzakere eden Conde, daha sonra Davos'ta IMF Başkanı Christine Lagarde'a borç iptaline ilişkin talebin gerekçelerini aktardı.

SAĞLIK HARCAMALARI İÇİN DAHA FAZLA BÜTÇE GEREKİYOR

Gine, Liberya ve Sierra Leone ekonomileri Afrika kıtası zenginliğinin yüzde 1'lik dilimini temsil ediyor olsa da sorun büyük. IMF'ye göre, kredi karşılığında sağlık sistemlerini iyileştireceğini söyleyen ülkelere cevap vermeden önce bir "Ebola hukuku" oluşturmak söz konusu değil. Silinecek borcun yarısı sağlık sistemine tahsis edilebilir.

Aşırı Borçlu Fakir Ülkeler (HIPC-Heavily Indepted Poor Countries) girişimi çerçevesinde Liberya'nı 3 milyar 300 milyona ulaşan çok taraflı borcu 2010'da tamamen silinmişti. Diğer taraftan iki yıl sonra Gine, dış borcunun yüzde 66'lık bölümüne tekabül eden 1 milyar 800 milyon avroluk bir indirimden yararlanmıştı.

Ebola salgını başladığından beri uluslararası toplum kredi temeline dayalı finansal vaatlerini artırdı. Geçtiğimiz Kasım Brisbane'da toplanan G20 Zirvesi'nde, IMF de 263 milyon avro destek sözü vermişti. Diğer taraftan Aralık ayı başlarında Dünya Bankası, Gine, Liberya ve Sierra Leone için 879 milyon avro finansman sağlamak üzere harekete geçeceğini açıklamıştı. Söz konusu ülkeleri bekleyen tehlike, uluslararası bağışçılar nezdinde finansal mecburiyetlerinin son haddine ulaşması.

Pan-Afrika Örgütü diplomatlarından biri, Afrika Birliği ülkelerinin desteğinin sağlandığının altını çizdi. Çok taraflı finansal kuruluşların söz konusu borç iptaline ilişkin talebi olumlu tepki verdikleri varsayılsa bile iki taraflı kredi sağlayıcıların yine de ikna edilmesi gerekir. Gine, özellikle Çin, Körfez Ülkeleri, Angola ve Paris Kulübü'ne olan 715 milyon avroluk borcunun iki taraflı borcunun iptalini görüşüyor. Liberya ise borcunun yüzde 40'ını kendilerine ödemek durumunda olduğu Tayvan ve Suudi Arabistan'la müzakere etmek durumunda. İşin en zor kısmının Afrika Birliği Zirvesi'nden sonra başlayacağı belirtiliyor.

Akit