Ömer Çiftçi'nin Haberi

RİSALEHABER- Dante'nin klasikler arasında yer alan eseri İlahi Komedya, dünyanın pek çok yerinde olduğu gibi ülkemizde de çok okunan eserler arasında yer alıyor. Avrupa'nın Ortaçağ'da en önemli yazar ve filozoflarının başında gelen Dante'nin İslam bilginlerinden etkilendiği ise iki farklı tarihçi tarafından dillendirildi.

Dante tarafından 14. Yüzyılın ilk yarısında yazılan İlahi Komedya'da cennet ve cehennem tasvirleri bulunmaktadır. Bu eser Hristiyanlık üzerinde öyle bir etki yapmıştır ki, Hristiyan dünyasındaki Cehennem tasvirinde İncil'den daha çok etkisi olmuştur.

Yararlandığı Müslümanlar

Cennet ve cehennem tasvirlerinin yanı sıra ahiret ve dünya hayatı ile ilgili karşılaştırmalar içeren bu klasik eserin İslam bilginlerinden etkilendiğine dair ilk bulguları Gabriel-Joseph Edgard Blochet adlı yazar 1900'lü yılların hemen başında söyledi. Blochet'in iddialarına göre Dante eseri yazarken Ebü’l-Alâ el-Maarrî’nin Risâletü’l-ġufrân’ı ile Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin el-Fütûĥâtü’l-Mekkiyye’sinden faydalandığını, Ebü’l-Leys es-Semerkandî, Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî ve Ebû Zeyd es-Seâlibî’nin eserlerinden de faydalanmış olabileceği söylenmiştir.

Blochet'in 1900'lerde belgeleriyle ortaya koyduğu bu iddia o dönem dikkat çekmedi. Fakat konunun asıl dikkat çektiği yıl ise 1919 oldu. Dönemin ünlü İspanyol tarihçisi Miguel Asin Palacios'un Dante ve İslam adlı eserinde aynı iddialar dillendirildi ve bu sefer çok konuşuldu.

Ahiret tasvirleri tamamen İslamiyet ile aynı işleniyor

Palacios'un iddialarına göre Dante'nin İlahi Komedya'yı yazarken etkilendiği İslami hadiseler ve kaynaklar şöyle;

1- Kitap konusu itibari ile Peygamber Efendimiz'in (asm) Miraç hadisesinden geliyor. İsra ve Miraç hadisesi bu kitabın esinlendiği ana kaynağı oluşturuyor.

2- Ahiret tasvirleri tamamen İslamiyet ile aynı işleniyor.

3- Eserdeki Hristiyanlık kavramları da İslamiyet'in bakış açısı ile yazılmış.

4- Dante ve çağdaşlarının İslamiyet ile malumatı genişti. Bunun nedeni ise İspanya'da halen etkisini gösteren Endülüs İslam kültürü İtalya gibi Güney Avrupa ülkelerinde konuşuluyor ve tartışılıyordu.

Cehennem'e sola, Cennete sağa dönülerek inilmekte

Bunlar dışında İlahi Komedya adlı eserdeki bazı detaylar da İslam dininden etkilendiğini ispatlar nitelikte. Eserde Cehennem'e sürekli olarak sola dönülerek inilmektedir. Cennete ise sağa dönülerek iniliyor. İslamiyet'te de pislik ve kötülük ifade edilen yerlere sol, iyilik ve temizlik ifade eden yerlere sağ ayakla girilmektedir.

Ayrıca eserde Cennet 10 katlı ifade edilir. 10. katta ise tamamen nurdan ibaret olan İlahi kaynak bulunmaktadır. Bu yaklaşım ve tasvirler de İslam bilginlerinin tasvirlerine uymaktadır.

Eserdeki cehennem tasvirlerinde de, cehennemin katlara sahip olması ve aşağı katlarda günahkarların ve suçların artması da yine İslami kaynaklara uymaktadır.

Dante'nin eserinde yükselme Kudüs'ten başlar

Eserin en can alıcı bölümü ise Dante'nin cennet ve cehenneme yolculuk ile ilgili yaptığı tasvirler. Bu yolculuklar tıpkı Miraç Hadisesinde olduğu gibi 'yükselme' şeklinde gerçekleşir ve yükselme Kudüs'ten başlar. Yani Dante'nin İlahi Komedya'yı yazarken Miraç Hadisesi'nden yararlandığı bu şekilde anlaşılabilir.

Yayına hazırlayan Ömer Çiftçi-Risale Haber (Kaynaklar: TDV İslam Ansiklopedisi, Allameiqbal.com, newstatesman.com)