Bismillahirrahmanirrahim

İ'lem eyyühe'l-aziz! Acz de aşk gibi Allah'a isal eden yollardan biridir. Amma acz yolu, aşktan daha kısa ve daha selamettir.
Ehl-i sülük, tarik-i hafada letaif-i aşere üzerine, tarik-i cehirde nüfus-u seb'a üzerine sülük etmişlerdir. Bu fakir, aciz ise dört hatveden ibaret, hem kısa, hem sehl bir tariki, Kur'an'ın feyzinden istifade etmiştir.
Birinci hatve  -1- ayetinden,
İkinci hatveyi  -2- ayetinden,
Üçüncü hatveyi 
 -3- 
ayetinden,
Dördüncü hatveyi -4- ayetinden ahzetmiştir. Bunların izahı:

Birinci hatve: İnsan yaratılışında kendi nefsine muhib olarak yaratılmıştır. Hatta bizzat nefsi kadar birşeye sevgisi yoktur. Kendisini, ancak mabüda layık senalarla medhediyor. Nefsini bütün ayıplardan, kusurlardan tenzih etmekle-haklı olsun haksız olsun-kemal-i şiddetle müdafaa ediyor. Hatta Cenab-ı Hakkı hamd ü sena için kendisinde yaratılan cihazatı, kendi nefsine hamd ve sena için sarf ediyor ve  -5-'deki  -6- şümulüne dahil oluyor. Bu mertebede nefsin tezkiyesi, ancak adem-i tezkiyesiyle olur.

İkinci hatve: Nefis hizmet zamanında geri kaçar. Ücret vaktinde ileri safa hücum ediyor. Bu mertebede onun tezkiyesi, yaptığı fiili aksetmekle olur. Yani işe, hizmete ileriye sevk edilmeli, ücret tevziinde geriye bırakılmalıdır.

Üçüncü hatve: Kendi nefsinde, torbasında, kusur, naks, acz, fakrdan maada birşeyi bırakmamalıdır. Bütün mehasin, iyilikler, Fatır-ı Hakim tarafından in'am edilen nimetler olup hamdi iktiza eder. Fahri istilzam etmediklerini itikad ve telakki edilmelidir. Bu mertebede onun tezkiyesi, kemalinin adem-i kemalinde, kudretinin aczinde, gınasının fakrında olduğunu bilmekten ibarettir.

Bediüzzaman Said Nursî
(Mesnevi-i Nuriye - Onuncu Risale)

---
1- "Nefislerinizi temize çıkarmayın." (Necm Sûresi: 53:32)
2- "Allah'ı unutanlar gibi olmayın ki, Allah da onlara kendi nefislerini unutturmuştur." (Haşir Sûresi: 59:19)
3- "Sana her ne iyilik erişirse Allah'tandır. Sana her ne kötülük gelirse, o da hendi nefsindendir." (Nisa Sûresi: 4:79)
4- "Onun zatından başka herşey helak olup gidicidir." (Kasas Sûresi: 28:88)
5- "Nefsinin arzusunu kendine mabud edinen kimse." (Furkan Sûresi: 25:43. )
6- "Kimse."